Een bezoekje aan de brouwerij van Maallust in het prachtige Veenhuizen stond al lang op mijn verlanglijst. Ik wist dat er een mooi verhaal achter deze brouwerij schuil ging. Maar na het bevlogen verhaal van Zware Jongen Bert Pathuis weet ik het zeker. Dit verhaal gaat over Veenhuizen, paupers, cultuurhistorie, Holleeder, vriendschap, 25 ondernemers en een hele grote ronde tafel. Maar ook een verhaal over sociaal ondernemerschap en erg lekker bier. Ik kan het lang niet zo goed kan opschrijven als Bert het kon vertellen. Maar ik zal een poging wagen.

Veenhuizen: gesticht, gevangenis en een gesloten dorp

Een verhaal over Maallust begint met een verhaal over Veenhuizen. Veenhuizen, een plaatsje ten westen van Assen, op een steenworp afstand van Friesland en, als je hard kunt gooien, Groningen. Vanaf 1818 bouwde de Maatschappij van Weldadigheid onder leiding van generaal Johannes van den Bosch enkele kolonies voor arme gezinnen, weduwen en wezen. In het begin vooral als armoedebestrijding. Later ook als strafkamp voor bedelaars en landlopers.

De staat nam de kolonies in 1859 over. Langzaam veranderde het dorp steeds meer in een gesloten en zelfvoorzienend gevangenisdorp. Mensen die werkten bij de gevangenis woonden ook verplicht in het dorp. En kregen ze bezoek, dan moest dat bezoek zich aan de rand van het dorp identificeren om binnen te mogen. Mijn oudoom en oudtante hadden in de jaren 60 en 70 een kruidenierswinkel in het dorp en van mijn ouders begrijp ik dat ze inderdaad door de douane moesten als ze daar op bezoek gingen. Een situatie die tot de jaren 80 duurde.

Leegstand en verpaupering

Inmiddels is Veenhuizen geen gesloten dorp meer. Er is nog steeds een gevangenis (het schijnt dat Holleeder hier zat), maar het personeel woont niet meer verplicht in het dorp en het dorp is niet meer zelfvoorzienend. Daardoor kwamen veel gebouwen leeg te staan en was het dorp aan het verpauperen. En dat terwijl het dorp vol cultureel erfgoed staat.

Een commissie van betrokken mensen ging aan de slag en maakte een plan om Veenhuizen weer levendig te maken. Als speerpunt om het cultureel erfgoed te beschermen kozen ze oude ambachten. Inmiddels bruist het dorp weer. Zo is er in de gerestaureerde zuivelfabriek een ambachtelijke kaasmakerij Kaaslust gevestigd. Koffiebranderij Koffielust brand sinds 2015 weer koffie. En hotel en restaurant Bitter & Zoet serveert (h)eerlijk eten en drinken, bereid met duurzame, regionale, seizoensgebonden en meestal biologische ingrediënten.

Niet voor niets is Veenhuizen gevangenisdorp inmiddels door UNESCO genomineerd als werelderfgoed en heeft het dorp in 2011 al de internationale EDEN Award opgeleverd. EDEN staat voor European Destinations of Excellence en is een initiatief van de Europese Commissie.

De oprichting van Maallust en de Zware Jongens

Pathuis vervolgd zijn verhaal door te vertellen dat de voorzitter van de commissie die Veenhuizen weer boeiend moest maken een hobby had: zelf bier brouwen. Op het industriecomplex Maallust in Veenhuizen stond nog een graanmaalderij leeg. Hier vond vroeger de verwerking van landbouwproducten plaats voor het gevangenisdorp. Al snel ontstond het idee om daar een brouwerij te vestigen.

De bank vond het ook een goed idee om een brouwerij te beginnen, maar wilde geen geld lenen. Er moest dus op een andere manier aan geld gekomen worden. Uiteindelijk waren 25 ondernemers uit de regio bereid samen te investeren. Ze noemen zichzelf de Zware Jongens en zijn gezamenlijk eigenaar van brouwerij Maallust. Kom je op bezoek in het proeflokaal van de brouwerij, dan zie je in het plafond een grote ronde verhoging. Kom je op de eerste verdieping dan zie je dat het een hele grote ronde tafel is waaraan de Zware Jongens hun vergaderingen hebben. Pathuis vertelt dat de voorzitter strak op de agenda zit, zodat er voldoende tijd over is om bier te proeven.

Sociaal ondernemerschap

Brouwerij Maallust heeft dus niet alleen als doel om lekker bier te maken of rendement op te leveren voor de 25 Zware Jongens. Het is ook een project om cultureel erfgoed te bewaren en werkgelegenheid in het dorp te creëren. In de statuten is zelfs een maximaal rendement opgenomen. Als de brouwer te veel winst maakt, gaat een deel naar de belangenvereniging van het dorp. Geen wonder dat Maallust in de regio zo populair is en de vrijwilligers in de rij staan.

Maallust is een verhaal over paupers en het gevangenisdorp. Maar het is ook een verhaal over 25 mensen die de schouders eronder zetten, risico nemen en een project starten om een dorp beter te maken. Een jongensboek over vriendschap en gemeenschapszin. Maar ook gewoon een verhaal over lekker bier.

Maallust: Lekker bier

De afgelopen jaren zijn speciaalbieren en craft beer hélemaal in en schieten de kleine onafhankelijke brouwerijen als paddestoelen uit de grond. Jopen uit Haarlem, Brouwerij ’t IJ uit Amsterdam en De Leckere uit De Meern zijn namen die je waarschijnlijk wel tegenkomt. Maar lang niet al die nieuwe brouwerijen brouwen lekker bier. Hoe zit het met Maallust?

Maallust trok al snel twee ervaren brouwers aan die al erg lekker bier brouwden en daar ook al prijzen voor kregen op bierfestivals, maar die op hun huidige locatie niet konden uitbreiden. Een derde brouwer is in opleiding. Ze bestaan nu 6 jaar en groeien elk jaar. Inmiddels brouwen ze 240.000 liter per jaar. Daarmee behoren ze tot de 10 grootste brouwerijen van speciaalbier in Nederland.

Bij de Dutch Beer Challenge, een wedstrijd tussen 83 brouwerijen en 297 biertjes, won Maallust onlangs goud in de categorie innovatie/speciaal met de Maallust Vagebond Vienna. Een jaar eerder vielen de Maallust Weldoener Blond bier en de Landloper Bock al in de prijzen. Inmiddels biedt Maallust een lijn van 8 degelijke bieren. Verwacht geen poespas met gekke ingrediënten want aan dat soort hypes doen deze nuchtere Noorderlingen niet mee.

Uiteraard mogen we er een aantal proeven terwijl we een rondleiding door de brouwerij krijgen. De Kolonist (weizen) en mijn persoonlijke favoriet de Weldoener (blond) gaan er rap in en smaken goed. Vervolgens krijgen we de recente prijswinnaar Vagebond (Vienna) voor de kiezen. Een warm moutig en koperkleurig bier dat niet zal misstaan naast een stevige maaltijd. Bij de Zware Jongen (Tripel) waarschuwt Pathuis dat hij verradelijk zacht is voor een bier met 9 procent alcohol. Hij adviseert mensen aan de bar om bij een tweede glas van de barkruk af te komen en te gaan staan om verrassingen achteraf te voorkomen. Als afsluiting neem ik nog een setje van 7 bieren mee naar huis.

Veenhuizen en Maallust bezoeken

De bieren van Maallust zijn inmiddels goed verkrijgbaar. Niet bij supermarkten, maar wel bij veel kroegen en slijterijen. Heb je dorst gekregen? Check dan hier waar je Maallust bij jou in de buurt kunt kopen. Maar je kunt ook naar de brouwerij komen om ze ter plekke te proeven. Het proeflokaal is de meeste dagen geopend van 11.00 en 18.00 uur. Check de openingstijden hier. Ernaast is ook een terras dat is ingericht als een biergarten.

Een bezoek aan Maallust is niet compleet zonder een bezoek aan Veenhuizen. Daarom raad ik je aan om meteen even hier te kijken en een bezoekje aan het gevangenismuseum of een van de vele andere culturele of gastronomische plekken van dit rijke dorp te bezoeken.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.