Oesterzwammen kweken in een klein emmertje in de keuken op koffiedik. Afval omzetten in een grondstof en gratis paddenstoelen. Dat klinkt goed! WesterZwam heeft GrowKits waarmee je dat zelf in je keuken kunt doen. Maar werkt dat echt? Ik mocht een oesterzwammen GrowKit testen. In dit blog mijn ervaringen en tips hoe je zelf oesterzwammen kunt kweken in je eigen keuken.

WesterZwam?

WesterZwam is een betekenisvolle onderneming die zich inzet om de circulaire economie te versterken en voedselketens te verkleinen. Dat is goed voor het klimaat, de lokale economie en gewoon leuk. Ze doen dat in het groot door koffieprut van restaurants in te zamelen, in een containerkwekerij in de buurt oesterzwammen te kweken en die weer aan de restaurants te leveren. Met een bakfiets in de buurt. Dat scheelt afval en transport. Maar ze hebben dus ook oesterzwammen GrowKits waarmee je dat zelf thuis kunt doen.

Waarom koffiedik?

We drinken met z’n allen erg veel koffie en dat levert een berg koffieprut op. Afval zou je denken. Wellicht gooi je het op de composthoop als je die hebt al gooien de meeste mensen het ‘gewoon’ weg. Maar slechts een paar procent van de inhoud van die koffiebonen komt daadwerkelijk in je kopje koffie terecht. Wat overblijft, de koffiedik, zit bomvol voedingsstoffen zoals stikstof, koolstof en mineralen. Daarmee is koffiedik een ideale voedingsbodem voor schimmels. Zoals Pleurotus ostreatus, oftewel: Oesterzwam.

Oesterzwam als vleesvervanger

Oesterzwam bevat eiwit en vitamine B1 en is daarmee een gedeeltelijke vleesvervanger. Wel even zorgen dat je nog ijzer en vitamine B12 aan je maaltijd toevoegt. Verder heeft oesterzwam een stevigere bite dan bijvoorbeeld champignons waardoor je een meer vlezige structuur aan je gerecht kunt geven. Verder heeft oesterzwam een wat nootachtige geur. Culinair gezien kun je er allerlei kanten mee op.

De Growkit

Een Oesterzwammen GrowKit is gewoon een klein zwart emmertje met in de deksel en de zijkant twee gaatjes van ongeveer een centimeter doorsnede. Over de gaatjes zit ademende tape. Je krijgt er een zakje ‘broed’ bij. Daarin zit de oesterzwam-schimmel al. Die meng je met ongeveer evenveel koffieprut en dat doe je onderin de emmer. De mycelium (de schimmel) groeit vanuit het broed in de koffieprut en die wordt langzaam wit. Vervolgens kun je gewoon elke dag, of zo vaak je koffie drinkt, de koffiedrab in de emmer doen.

Mails en video met instructies

Op de site van WesterZwam kun je je aanmelden voor een e-mailserie. Je krijgt dan af en toe een mail met instructies en tips voor het kweken. Hartstikke handig. In de eerste mail kom je bijvoorbeeld deze video tegen over hoe je de GrowKit opstart:

Mijn eerste ervaring met het kweken van oesterzwammen in de GrowKit

Laat ik meteen eerlijk zijn. Mijn eerste poging om oesterzwammen te kweken is mislukt. Ik deed netjes wat ik moest doen, had in een week of 7 de emmer vol, zag de schimmel groeien en toen… Ging ik verhuizen tijdens een hittegolf. In alle drukte heb ik het zwarte emmertje toen een paar dagen in de volle zon tussen wat verhuisdozen laten staan. De schimmel was niet dood, maar wel verdroogd. Ik heb nog geprobeerd te reanimeren door voorzichtig met de plantenspuit wat water te geven. Maar dat hielp onvoldoende.

Uiteindelijk kwam er een aantal maanden later wel een oesterzwam uit, maar die was klein, droog en taai. Precies wat je mag verwachten van een verdroogde schimmel.

Mijn tweede ervaring met het kweken van oesterzwammen in de GrowKit

Het leuke aan schimmels is dat ze vaak bijzonder sterk zijn en kunnen overleven in heftige omstandigheden. En het leuke aan de GrowKit is dat je hem telkens kunt ‘herstarten’. Je gooit gewoon 80% van de inhoud van de kit weg en gooit 20% weer terug. En vervolgens kun je gewoon weer koffieprut gaan toevoegen tot de emmer vol is. Dit keer had ik de GrowKit in een week of drie weer gevuld. En toen begon het wachten. Dit keer heb ik de Kit op een strategische plek in de keuken gezet waar geen direct zonlicht valt.

En na 6 weken zag ik ineens:

Dat lijkt niet veel voor te stellen. Maar je ziet hier hoe sterk de zwam is. Hij drukt zelf de tape aan de kant. En daarna gaat het ineens snel. Na slechts vier dagen zagen mijn oesterzwammen er zo uit:

Oogst en opbrengst oesterzwammen

Op het moment dat de oesterzwammen stoppen met groeien zijn ze klaar. Wacht je dan nog een paar dagen, dan beginnen ze al snel weer wat te verdrogen. Gelukkig kun je ze prima een paar dagen in de koelkast bewaren. Je oogst ze door er een draai aan te geven. En dan heb je ineens een forse bos paddenstoelen in je hand. Voor de statistieken heb ik ze even gewogen: 120 gram.

Precies genoeg voor een maaltijd voor 2 of 3 mensen. Wij aten er bijvoorbeeld met z’n drieën een prima pasta met tomaat, basilicum, paprika en oesterzwam mee.

Doorstarten, delen, efficiënt kweken

Na de oogst kun je direct weer doorstarten. Ik haalde de hele zwam eruit. Dat is net een kaas: Een wit rond blok fluffy mycelium. Je kunt er zo een stuk uit snijden met een mes. Gooi ongeveer 20% terug in de emmer en je kunt weer verder.

Tips:

Deel broed met vrienden
Als je je oesterzwammen GrowKit doorstart, kun je ook vrienden, bekenden, buren en collega’s voorzien van broed. Je hebt immers maar 20% van de schimmel nodig om een nieuwe emmer te starten. Met één emmer kun je dus 5 emmers starten. Een vriendin van ons was toevallig op bezoek toen ik de onze opnieuw startte. Ze nam een deel mee naar huis, maakte van een yoghurt-emmer een DIY-GrowKit en begon met kweken:

Wissel af tussen twee emmers
Drink je dagelijks koffie, dan heb je je GrowKit waarschijnlijk na een week of zes vol. Daarna moet je ook nog een week of zes wachten tot de oesterzwammen te voorschijn komen. Wat doe je in de tussentijd met de koffieprut die je over hebt? Je kunt een tweede emmer starten en tussen die twee emmers afwisselen. Zo reduceer je je afval nog verder en heb je dubbel zoveel oesterzwammen!

Compost
De schimmel die je over hebt kun je na gebruik gewoon op de composthoop gooien. Er zit nog steeds een hoop voeding in die je prima in de tuin kunt gebruiken. Heb je geen composthoop? Gooi het dan in de groene bak.

Zelf oesterzwammen kweken; mijn ervaring

Na mijn valse start vond ik het erg leuk om oesterzwammen te telen. Het kost nauwelijks moeite om dagelijks even de koffieprut in een emmer te gooien en eigen gekweekte oesterzwammen zijn natuurlijk veel lekkerder dan in plastic verpakte paddenstoelen van de supermarkt. Ik kan elke koffiedrinker aanraden een GrowKit te bestellen en aan de slag te gaan!

Ondertussen zijn er hier thuis twee ontwikkelingen. Allereerst ben ik gestopt met de dagelijkse kopjes koffie. Ik drink alleen af en toe in het weekend koffie uit een cafetière. Dus duurt het wat langer voor ik de emmer vol heb. Maar dat komt vast ook goed.

En op de dag dat ik de oesterzwammen wilde oogsten kwam de buurman aanzetten met pluggen om oesterzwammen te enten op hout. Hij wist niet dat ik al aan het kweken was, maar wel dat ik dit soort dingen leuk vind. Dus ga ik binnenkort eens proberen oesterzwammen te kweken op boomstammetjes. Dat is wat lastiger als je in de stad woont. Maar nu ik buiten woon en een grote tuin heb zou dat ook moeten lukken. Als het goed is lees je tzt hier dus ook een blog over mijn ervaringen met het kweken van oesterzwammen op hout.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.