Gadgets & Shoppen

Test: Smappee Solar energiemonitor en Gas- & watermonitor

Inzicht in sluipverbruik van apparaten en het werkelijke energieverbruik van apparaten die wellicht aan vervanging toe zijn. Zonder gedoe met stekkers of een ingewikkelde installatie, ook in huizen zonder slimme energiemeter. Dat belooft de slimme energiemonitor van Smappee. Die hang je in de meterkast en bevestig je eenvoudig met een paar klemmen om de draden daar. Het herkent apparaten aan de hand van een unieke elektronische handtekening en maakt verbruik en kosten per apparaat inzichtelijk. Heb je zonnepanelen, dan kan Smappee Solar ook de opbrengst daarvan mee-meten. En de aparte Gas- en watermonitor meet gas en waterverbruik. Mij klonk dit als muziek in de oren. Met name omdat ik een aantal wat oudere apparaten in ons huis verdenk van een hoog energieverbruik. Smappee stuurde me een Solar energiemonitor en een Gas- en watermonitor om te testen en een review van te schrijven. In dit (lange) artikel mijn ervaringen.

Slim besparen begint met inzicht in verbruik

Gloeilampen, spaarlampen en halogeen vervangen door led is eenvoudig en levert zeker een besparing voor het milieu en je portemonnee op. Maar verlichting is slechts verantwoordelijk voor een klein deel van het energieverbruik in huis. Koelkasten, vriezers, vaatwassers en ovens verbruiken veel meer energie. Ik las recent ergens dat je in de meeste gevallen een koelkast van 8 jaar oud sowieso beter kunt vervangen door een nieuwe, omdat die zoveel zuiniger met energie omgaat dat hij zichzelf terugverdient.

Dat klinkt mooi, maar een koelkast kost ook een hoop geld. Dus voordat ik apparaten ga vervangen wil ik wel graag weten hoeveel ze werkelijk verbruiken. Er zijn stekkers te koop die je tussen het stopcontact en een apparaat doet en die het verbruik van dat apparaat kunnen meten. Maar dat is veel werk en bij onze inbouwkoelkast kan ik niet bij de stekker komen zonder de koelkast eruit te halen. Smappee lijkt al dat werk uit handen te nemen. Concreet verdenk ik naast de koelkast ook de oven, vaatwasser en stofzuiger van een te hoog energieverbruik, omdat ze allemaal al wat ouder zijn. Ik hoop dat Smappee me kan helpen aan te wijzen welke apparaten het meest verbruiken en aan vervanging toe zijn. Ook omdat we met onze zonnepanelen ongeveer 80% van ons verbruik opwekken en ik daarom aankomend jaar graag 20% op het verbruik wil besparen.

Hoe werkt de apparaatherkenning in de energiemonitor van Smappee?

Ze vergelijken de werking zelf met die van Shazam. Shazam herkent liedjes al na een paar seconden. Smappee gebruikt een vergelijkbare techniek om apparaten te herkennen:

“Elk toestel dat in- en uitgeschakeld wordt, heeft zijn eigen melodie. Een lamp van 60 watt ‘klinkt’ heel anders dan een koelkast van diezelfde 60 watt. Zo kan Smappee ze van elkaar onderscheiden.”

Op de website waarschuwen ze wel dat toestellen van minder dan 30 watt vaak niet herkend worden omdat ze overstemd worden door luidere toestellen. En dat er apparaten zijn die Smappee niet uit elkaar kan halen omdat er geen storing op zit, zoals toestellen met verwarmingselementen zoals een broodrooster, een waterkoker of een kookplaat. Ook toestellen die door het variabel vermogen geen eenduidig patroon hebben, zoals een warmtepomp of een TV met ambilight, kan Smappee moeilijk van elkaar onderscheiden. Maar, zo schrijven ze op de site:

“Niettegenstaande kan Smappee wel alle belangrijke toestellen in je woning identificeren. En het zijn dié toestellen die ertoe doen als het op besparen aankomt.”

Dat klinkt goed. Het gaat mij op de belangrijkste toestellen met het hoogste verbruik. Daar zit als het goed is de grootste winst.

Installatie van de Smappee energiemonitor

Het eerste wat opvalt bij het openen van de doos is dat Smappee best een hip apparaat is. Het is een modern vormgegeven afgerond apparaatje van wit kunststof met daarin gekleurde verlichting. In de doos tref ik verder een handjevol snoertjes tegen met klemmetjes aan een uiteinde. Die klemmen moeten om de draden in de meterkast en de website zei daar het volgende over:

screenshot-2016-11-28-at-10-27-47

Maar bij mij zag de meterkast er een beetje anders uit dan op dit plaatje. Het kwam er op neer dat ik de meterkast moest openschroeven en in de meterkast klemmen op allerlei draden moest klikken. Vanaf de hoofdschakelaar lopen 3 bruine draden naar de stoppenkast (een 3-fasige aansluiting). Op elk daarvan heb ik een klem gedaan. Dat was best even wrikken, omdat de klemmen best dik zijn. Omdat ik zonnepanelen heb, klemde ik ook een sensor op een fasedraad (bruine draad) van de groep waar de stroom van de zonnepanelen binnenkomt. Vervolgens heb ik de meterkast weer dichtgeschroefd, met een kier aan een kant zodat de draden van de sensoren van Smappee er tussendoor kunnen. De Smappee zelf heeft ook stroom nodig, maar ik heb geen stopcontact in de meterkast. Dus loopt er nu een verlengsnoer vanuit de meterkast, over de deurmat naar het stopcontact aan de andere kant van de voordeur. Ik neem mezelf voor om een stopcontact aan te leggen in de meterkast als de Smappee blijkt te bevallen. De verbinding met de wifi is snel gemaakt en ik zie in de app dat de meting werkt.

smappee-energiemonitor-installatie-meterkast

Apparaatherkenning met Smappee energiemonitor in de praktijk

Al na een dag zie ik de eerste apparaten in de app verschijnen. Verwacht daar trouwens niet de naam van een apparaat, maar een nummer. Smappee kan apparaten herkennen aan hun patroon, maar weet niet wat voor apparaat het is. Je ziet alleen in de app bij de lijst ‘Gebeurtenissen’, genummerde apparaten aan en uit gaan. Die kun je vervolgens aanklikken en een naam geven. Bij mij zijn inmiddels, na bijna 3 maanden, 50 toestellen ‘herkend’ door Smappee. De eerste 30 waren wel in een maand binnen.

Maar dan begint de uitdaging. Ik zie bijvoorbeeld “toestel 29” dat maar liefst 1.964 Watt gebruikt, deze maand 6 keer heeft aangestaan, 12,49 kWh verbruikte en daarom € 2,39 kostte. Maar welk apparaat is het? Om daar achter te komen kun je kijken naar een cirkelgrafiek met tijden waarop het heeft aangestaan. Of naar de lijst met gebeurtenissen. Daar zie ik bijvoorbeeld dat het op 22 november ruim 100 keer is aan- en uitgezet tussen 18:02 en 18:46. Ik graaf in mijn geheugen wat we die avond hebben gedaan. Volgens mij zaten we te eten met een muziekje op de radio en een paar lampen aan. Ik kom er niet uit en probeer een ander apparaat te benoemen.

smappee-apparaat-29-naamgeving

Een andere manier om apparaten te benoemen is via het hoofdscherm. Daar zie je een grijze bol met het realtime verbruik. Als er een apparaat dat door Smappee herkend is aan of uit gaat, komt er een extra bol met de wijziging en het apparaatnummer in beeld. Je kunt dus met je telefoon in de hand door het huis gaan en apparaten aan en uitzetten om ze zo op te sporen en namen te geven. Hier een voorbeeld van het moment dat ik het strijkijzer aan zet. Links een screenshot vlak voor ik het aan zet. Midden een screenshot van een paar seconden erna.

smappee-strijkijzer-of-niet-apparaatherkening

“Apparaat 38” is dus het strijkijzer zou je denken. Maar als ik naar de gebeurtenissen van “Apparaat 38” ga zie ik dat dit apparaat ook op 14, 15, 19, 20 én 22 november aan heeft gestaan (screenshot rechts). Die laatste keer trouwens om 18:03, toen we zaten te eten. En vijf keer de was strijken in een week tijd, dat zit er bij ons thuis niet in. Als we vijf keer per jaar de was strijken zijn we al heel trots op onszelf. Dus apparaat 38 is aantoonbaar zowel het strijkijzer als niet het strijkijzer.

Tussenstand apparaatherkenning met Smappee na 3 maanden

Op de site van Smappee lees ik “doorgaans herkent Smappee na een maandje al meer dan 60% van de toestellen die doorgaans 80% van je verbruik uitmaken.” Ik gebruik Smappee inmiddels ongeveer 3 maanden. Smappee zegt inmiddels bijna 50 toestellen te herkennen. Twaalf daarvan heb ik benoemd, acht met zekerheid, en vier met een vraagteken omdat ik het niet helemaal zeker weet. Zesendertig toestellen heb ik nog niet kunnen benoemen. Waaronder een aantal apparaten die een flink wattage hebben.

smappee-apparaatherkening-onbenoemde-toestellen

Ik begon deze test om een het verbruik van een aantal apparaten die ik verdenk van te hoog verbruik boven tafel te krijgen. De oven heb ik helaas nog niet kunnen benoemen. Van de vaatwasser herken ik enkele onderdelen, maar niet het gehele verbruik. Ik vermoed dat Smappee samengestelde apparaten niet als zodanig herkent. De vaatwasser heeft bijvoorbeeld een pomp en een verwarmingselement en een klok. Smappee lijkt dat als losse onderdelen te zien. Ik heb een onderdeel kunnen herkennen, maar heb daardoor nog steeds geen beeld van het verbruik van de vaatwasser als geheel.

De stofzuiger herkent hij soms wel en soms niet. In die laatste gevallen die ik in het hoofdscherm een grote extra bol van bijvoorbeeld 1667 Watt, zonder een getal of apparaatnaam erbij. De koelkast heb ik wel kunnen benoemen. Die lijkt 48 Watt te verbruiken en deze maand 292 keer aangeslagen te zijn. Het verbruik komt daarmee op 4,14 kWh (€ 0,79 cent). Als dat klopt valt het verbruik van de koelkast mij behoorlijk mee.

Maar de hoeveelheid apparaten die ik heb kunnen benoemen met Smappee of waar Smappee me een volledig beeld van het verbruik geeft is teleurstellend. Ik heb er al een hoop tijd in geïnvesteerd, en mis het grootste deel van de apparaten in huis. Het inzicht in de beloofde 80% van het energieverbruik is er zeker niet.

Twijfels over betrouwbaarheid gegevens

Op 15 september zag ik de volgende grafiek van de dag ervoor. De zwarte balken zijn het verbruik en de groene de opwek van mijn zonnepanelen. 14 september was een prachtige nazomerdag waarin de productie van mijn zonnepanelen een keurig boogje liet zien volgens SolarEdge (de meting in de omvormer van de panelen zelf), maar volgens Smappee halverde de productie ineens, om een paar uur later spontaan te verdubbelen.

smappee-solar-verspringing-solaredge

Ik heb daar contact over gehad met de helpdesk van Smappee, maar geen duidelijk antwoord gekregen. Na die keer heb ik het ook niet meer op die wijze gezien. Maar een steekproef laat zien dat de metingen nu ook uiteen lopen. Op zaterdag 26 november registreerde Smappee bijvoorbeeld 4,84 kWh opgewekte zonne-energie, 94% van de 5,11 kWh die SolarEdge rapporteert. Nou zou er in theorie een klein beetje energie verloren kunnen gaan in de 5 meter draad tussen de omvormer en de meterkast, maar dan kan nooit 6% zijn.

Door een aantal van dit soort problemen ben ik het vertrouwen in de accuraatheid van Smappee kwijtgeraakt. Als deze meting er 6% naast zit, hoe betrouwbaar zijn de andere getallen dan? Hierdoor valt voor mij het fundament onder het meten van energie op apparaatniveau door Smappee weg.

Customer support

Omdat ik grote moeite had om de meeste apparaten te benoemen en gekke verspringingen in de data zag heb ik meerdere keren contact gehad met customer support van Smappee. Op 15 september kreeg ik een reactie waarin ze bevestigen dat de apparaatdetectie nog niet goed genoeg is:

“De nauwkeurigheid van de apparaatdetectie is inderdaad nog niet 100% in orde.”

Gelukkig zou er ook een oplossing komen, want even later schreven ze:

“Wij testen momenteel een nieuwe versie van de apparaatdetectie die wij binnenkort zullen uploaden naar alle Smappee monitoren. Deze nieuwe firmware zal de nauwkeurigheid van de apparaatdetectie sterk verbeteren.”

Inmiddels zijn we 12 weken verder en lijkt die update nog niet uitgerold te zijn.

De Smappee Gas- en watermonitor

Naast de energiemonitor stuurde Smappee me ook de Gas- en watermonitor om te testen. Die ziet er al bijna net zo hip uit als de energiemonitor. Het is een soort groene kikker die je met een rubber ring om een buis kunt klemmen, net als die fietslampjes van tegenwoordig om je stuur. De gas- en watermonitor meet gasverbruik en waterverbruik op de tellers in de meterkast en communiceert die via de energiemonitor naar de app.

In de doos vind ik een optische en een magnetische sensor. De watermeter in mijn meterkast blijkt een hele serie wieltjes te hebben en een klein ronddraaiend wijzertje. Door de optische sensor daar voor te plakken, kan Smappee tellen hoe vaak dat wijzertje ronddraait en uitrekenen hoeveel water je verbruikt. Bij het installeren moet je alleen in de app aanvinken hoe nauwkeurig de meter is door aan te klikken of de watermeter 1, 2, 3 of 4 cijfers achter de komma heeft. Mijn watermeter bleek 5 cijfers achter de komma te hebben waardoor de meter mijn verbruik maal 10 telde en al na een paar uur alarm sloeg dat ik een lekkage had.

smappee-watermeter

Gelukkig kon ik dat na contact met support oplossen en kreeg ik inderdaad gegevens over het watergebruik in de tijd te zien. Telkens als de wc wordt doorgespoeld zie je een piekje. En als er iemand onder de douche staat zie je een langere piek. Zelf weet ik niet zo goed wat ik met die gegevens moet. De app geeft geen inzicht in het watergebruik per douchebeurt of per afwas. En optisch is het moeilijk om een indruk daarvan te krijgen door de hoogte en de breedte van een piek in verbruik te bestuderen.

De magnetische sensor was nog over, dus die probeerde ik op de gasmeter te plakken. Het was me wat onduidelijk waar en hoe dat moest, maar via internet vond ik een foto van iemand met die een magnetische sensor van een ander merk op een zelfde gasmeter had geplakt. Ik probeerde hetzelfde (zie foto), maar de sensor kon geen signaal oppakken. Ook na contact met support, die niet konden bevestigen of ontkennen of dit type meter op die wijze uitgelezen kan worden, en wat probeersels van mijn kant is dat niet gelukt.

smappee-gasmeter

Na een aantal weken heb ik de optische sensor van de watermeter losgehaald en op de gasmeter geplakt. Het laatste wieltje met cijfers blijkt een klein spiegeltje in de 6 te hebben. Door de sensor daar voor te plakken, zou de sensor de omwentelingen moeten kunnen tellen. Maar helaas blijkt die ook daar niks op te pikken. Mijn motivatie om meer tijd en moeite in Smappe te steken is inmiddels op, dus ik doe geen nieuwe poging.

Mijn ervaring met Smappee Solar energiemonitor en Gas- en watermonitor

De afgelopen drie maanden heb ik veel tijd en moeite gestoken in het goed installeren van de Smappee en het herkennen van zo veel mogelijk apparaten. Ik hoopte dat het zou werken en ik op die manier meer inzicht in het verbruik per apparaat zou kunnen krijgen zodat ik mijn energieverbruik verder omlaag kan brengen. Maar dat is niet gelukt. De fysieke installatie in de meterkast was moeilijker dan gedacht en niet iets dat ik mensen zonder wat technische kennis aanraad te doen. Op de website staat dat het begint met “een eenvoudige installatie via een ‘clip-on’-sensor met je zekeringkast” en “Hij doet de rest!”. Maar zo eenvoudig is het niet. Wil je Smappee veilig installeren in je meterkast, dan zul je zeker basiskennis van elektrische systemen moeten hebben.

De herkenning van apparaten is incompleet, onbetrouwbaar en erg moeilijk en tijdrovend. Hierdoor heb ik nauwelijks nieuwe inzichten op apparaatniveau gekregen. Ook niet van de belangrijkste apparaten met het hoogste verbruik. Van de weinige apparaten die ik wel kan monitoren via Smappee ontbreekt het mij aan benchmarking gegevens. Is 4,14 kWh in een maand voor een koelkast veel of weinig? Zou het verstandig zijn dit apparaat te vervangen? Of valt het energieverbruik eigenlijk wel mee? Smappee geeft me niet dat soort inzichten en maakt de data daardoor niet ‘actionable’. Aan data zelf heb je niets als die niet in relatie wordt gezet tot andere data. Bijvoorbeeld over wat ‘normaal’ is, of over veranderingen in de tijd. Pas als data eenvoudig gepresenteerd worden en beschikbaar komen voor niet-nerds, gaan er mensen mee aan de slag en komt er verandering op gang.

Natuurlijk zijn er ook positieve punten te noemen. Als je net als ik een oude meter hebt, krijg je eens per jaar inzicht in je energieverbruik en heb je tussendoor helemaal geen inzicht. Daardoor is er nauwelijks een zichtbare een relatie tussen je gedrag op energiegebied en de factuur voor die energie. De snelle terugkoppeling ontbreekt. Met Smappee kun je op elk moment van de dag zien hoeveel stroom te verbruikt en krijg je dus direct terugkoppeling. Heb je een slimme meter, dan kun je dat zelfde inzicht ook via een andere app of bijvoorbeeld een slimme thermostaat krijgen. Maar voor woningen met een oude meter biedt Smappee hier zeker meerwaarde.

Verder ben ik me wel bewuster geworden van het verbruik van sommige apparaten. Smappee herkent de oven niet als apparaat, maar op het moment dat ik de oven aanzet, zie ik wel het totale verbruik in huis flink stijgen. De oven verbruikt echt heel veel energie. In veel recepten staat als eerste dat je de oven moet voorverwarmen, daarna ga je alles snijden en bereiden en pas op het eind zet je het in de oven. Vaak heeft die dan al 20 tot 30 minuten aangestaan. Het viel me op dat het voorverwarmen tot 200 graden zo’n 10 minuten duurt. Dus ik wacht nu langer tot ik de oven aanzet en bespaar daarmee een hoop energie.

Ook heb ik meer inzicht gekregen in de ontkoppeling van de productie en het verbruik van energie. Onze zonnepanelen produceren wel 80% van de energie die we verbruiken. Maar in de praktijk verbruiken we die zelden op het moment dat we het ook opwekken. Op basis van wat grafieken in Smappee schat ik dat dat nog geen 20% is. In onderstaande foto zie je hoe die ontkoppeling tussen productie en consumptie van energie er op een willekeurige dag uit ziet. Om daar meer overlap in te krijgen probeer ik nu vaker de vaatwasser en wasmachine midden op de dag aan te zetten. En het heeft me nog eens extra de noodzaak laten zien van een goed lokaal systeem voor opslag en uitwisseling van energie op wijkniveau.

smappee-overlap-productie-consumptie-energie

Mijn advies aan Smappee

Persoonlijk vind ik het erg jammer dat Smappee niet goed genoeg werkt. We leven in een tijd van snelle veranderingen waarin het cruciaal is dat iedereen meedoet om energie te besparen en slim en schoon op te wekken. Als we iedereen willen betrekken, moeten we beginnen met iedereen inzicht te geven. En oplossingen als dit zouden daarbij kunnen helpen. Maar voor het zover is raad ik Smappee aan de teksten op de website iets minder rooskleurig te maken om geen valse verwachtingen te wekken. Vervolgens zou ik veel extra resources zetten op het verbeteren van de apparaatherkenning. Niet alleen door het correct herkennen van apparaten zelf, maar ook door het doen van suggesties voor de naam en categorie van apparaten en het benchmarken van gegevens. Ook de usability en support kunnen verbeterd worden. Pas als het product goed genoeg is, zou ik focussen op de internationale commerciële expansie waar Smappee op dit moment 10 miljoen euro voor op probeert te halen. En het product is nog niet goed genoeg. Ik hoop dat de beloofde softwareupdate binnenkort komt en hoop echt dat het Smappee lukt om het product op niveau te krijgen.

Remi van Beekum on LinkedinRemi van Beekum on Twitter
Remi van Beekum
Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard
Permacultuur/voedselbos @ de Hommelgaard | Ondernemer @ Kiemfabriek | online communicatie voor duurzame/sociale bedrijven | gitaarmuziek | duurzaamheid | man van Cecile | vader van Emily | Eext/Drenthe