Examens: waarom eerlijkheid de wereld een beetje beter maakt
We doen ze bijna allemaal: examens. Je kunt op heel oneerlijke manieren zorgen dat je slaagt voor een examen. Maar waarom zou je dat nou juist niet moeten doen? Ten eerste omdat het eerlijker is. Ten tweede omdat het zorgt voor vertrouwen in de examens. Het maakt de wereld een klein beetje beter.
Goede en slechte examens
Er zijn veel slechte examens, maar gelukkig ook veel goede examens. In mijn dagelijkse kantoorbaan zit ik al een jaar of 6 tussen de examens. Ik heb examens gemaakt, ik heb de kwaliteit geanalyseerd, ik heb hier wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Kortom, ik weet heel veel van examens.
Ik weet dus ook dat vragenmakers valkuilen hebben en dat slechte examens vragen bevatten die je zonder kennis van het onderwerp kunt maken, zolang je maar weet welke voorkeuren vragenmakers en examenmakers hebben. Veel van deze trucjes kun je ook vinden op allerlei websites. Google is je vriend en vaak hebben deze mensen gelijk.
Gelukkig zijn er dus ook goede examens, waar je niet zomaar voor slaagt als je dit soort trucjes toepast. Dat zijn examens waar examenexperts naar gekeken hebben, waar de antwoorden op vragen echt onvoorspelbaar zijn, zonder voorkennis, en waar echt mee getoetst wordt of je de kennis of vaardigheden hebt, die je zegt te hebben. Daarom bestaat een rijvaardigheidsexamen niet alleen uit de vraag: “Denk je dat jij auto kunt rijden?” Het CBR en Cito zijn twee bekende, goede examenmakers in Nederland. Gelukkig maar, want zij verzorgen een groot deel van onze belangrijkste examens.
Vaardigheden toetsen met examens
Waarom worden er eigenlijk examens gemaakt? Er zijn veel momenten in je leven dat we zeker willen weten dat je iets kunt of weet, voordat we je de bevoegdheid geven om iets te doen. We meten dan vaak een vaardigheid. Voor de ingewijden onder ons: ik ga hier geen discussie van maken over het meten van competenties. Er zijn veel vaardigheden waar iedereen in Nederland mee te maken krijgt:
- Taalvaardigheid: de overheid wil graag dat iedereen in Nederland met elkaar kan communiceren en genoeg Nederlands beheerst om zijn eigen leven te leiden.
- Rekenvaardigheid: het is voor jezelf belangrijk dat je goed genoeg kunt rekenen om in ieder geval je huishoudboekje op orde te houden. Ook de overheid vindt dit belangrijk.
- Rijvaardigheid: in Nederland vinden we dat je niet zomaar in een auto mag stappen en dat je eerst moet bewijzen dat je je veilig in het verkeer kunt bewegen met zo’n potentieel moordwapen onder je kont.
- Beroepsvaardigheden: voor veel beroepen heb je een diploma nodig, omdat we het belangrijk vinden dat je dit niet zonder voldoende kennis in huis doet; denk aan de tandarts, huisarts, maar ook aan bouwvakkers, loodgieters, elektriciens en taxichauffeurs. We willen graag op mensen van deze beroepen kunnen vertrouwen. Een diploma helpt daarbij.
Validiteit van examens
We zijn dus altijd op zoek naar een bewijs dat ons voldoende vertrouwen geeft dat je over voldoende vaardigheid beschikt. Goede examenmakers gaan dan ook op zoek naar de juiste vragen om te zorgen dat ze hier met een examen een uitspraak over doen. De score van een examen geeft je informatie over degene die het examen deed. Met die score is het de bedoeling dat we bewijzen dat je voldoende vaardigheid hebt om een diploma of certificaat te krijgen. Met een moeilijk woord heet dat: validiteit van een examen. Je score op een examen zegt dus, als het goed is, iets over je vaardigheid.
Bonafide examenmakers
Meestal zijn examenmakers bonafide: ze hebben de beste bedoelingen. De examenmaker is alleen niet altijd opgeleid om examens te maken. Daar komen de ‘slechte’ examens dan ook vandaan: mensen die met de beste bedoelingen heel voorspelbare examens maken. Je kunt, met een beetje intelligentie, een beetje hulp van Google en een beetje voorkennis, op deze examens voldoendes halen, zonder dat je voldoende vaardigheid hebt. Maar ik roep jullie op om dat dus juist nooit te doen. Net als met psychologische tests, heb je daar voornamelijk jezelf mee.
Wees eerlijk bij examens
Ik ken een aantal examens, die ik zonder moeite zou kunnen halen zonder te leren. Ik doe die niet, omdat ik weet dat ik daarmee het doel, de validiteit, van het examen verminder. Als veel mensen dit examen halen zonder dat ze de juiste vaardigheden hebben, verdwijnt het vertrouwen in dit examen. Dat is jammer, want vaak zijn het examens waarvan ik zelf vind dat het wel goed is dat je er op zijn minst nog een examen voor moet doen.
Vooral de examens over beroepsvaardigheden hebben hier nog wel eens last van. Deze worden gemaakt door hardwerkende vakspecialisten, die niet per se iets weten van examens maken. Maar ze weten wel wat je wel en niet moet kunnen. (En nee, vaak is er niet het geld om een examenspecialist in te huren om het wel een goed examen te maken.) Als je dit soort examens eerlijk invult, dan weet je zeker dat je het echt kan, als je aan de slag moet. En nog beter: als andere mensen dit eerlijk blijven invullen, dan weet jij ook zeker dat zij het kunnen.
Laten we de wereld eerlijker en beter maken. Laten we eerlijk zijn op ons examen over wat we wel en niet kunnen. Zo kunnen we elkaar (en de examens) ook blijven vertrouwen.
Credits foto: Alberto G., licentie CC BY 2.0 (Commercieel hergebruik, inclusief aanpassing).
