Heel geleidelijk worden de stappen die genomen moeten worden naar een leven met meer compassie iets moeilijker. In de vierde stap wordt de wereld groter en paradoxaal genoeg onvriendelijker. We leren dat de wereld een oord is waar we niet aan lijden kunnen ontsnappen.

De vader van de Boeddha deed er alles aan om zijn zoon weg te houden van het lijden in de wereld, hij leefde geïsoleerd in een prachtig paleis, elke mogelijke narigheid werd bij hem weg gehouden. Dit lukte heel aardig tot de goden ingrepen en Boeddha confronteerden met ziekte, ouderdom en dood. Hij schrok hier zo van dat hij het paleis verliet en de rest van zijn leven besteedde aan het zoeken naar een manier om op Aarde met dit lijden om te gaan.

Niet alleen de Boeddha leefde in isolement wat het lijden in de wereld betreft. Ook gewone mensen, zoals jij en ik, hebben de neiging om onze ogen te sluiten voor de minder aangename kanten van het leven. Het belangrijkste deel van de vierde stap is de bewustwording van het feit dat lijden onlosmakelijk verbonden is met het leven en dat we iets moeten vinden om hier op een goede manier mee om te gaan. Volgens Karen Armstrong blijven we steken in een inferieure versie van onszelf, als we doen alsof het leed van de wereld ons niet aangaat.

Maar welke manier is een goede manier om hier mee om te gaan? In de Oudheid hadden de Grieken daar het volgende op gevonden: elk jaar op het feest van Dionysus, de god van verandering, werden tragedies opgevoerd. Deze toneelstukken waren gebaseerd op oude mythes, maar in een aangepaste versie die aansloot bij de actualiteit van het dagelijks leven. Elke burger was verplicht aanwezig! Zo leerde men via de drama’s in het leven van goden en helden om mee te leven met de ellende van anderen, en nog een stapje verder, om die anderen te vergeven, omdat je inzag dat al die ellende jou ook had kunnen overkomen.

Bijzonder was het natuurlijk wel, verplicht aanwezig zijn om naar een tragedie te kijken en gezamenlijk te huilen om het drama dat werd uitgebeeld, de onderwerpen logen er vaak niet om. In de tegenwoordige tijd zou misschien een scene uit de Tweede Wereldoorlog opgevoerd worden vanuit het perspectief van de Nazi’s, die vervolgens vreselijke dingen doen. Het publiek voelt een enorme afkeer tegenover de daders. Het bijzondere van de opbouw van een Griekse tragedie zou echter zijn, dat uiteindelijk de Nazi’s zich bewust worden van hun daden, hier hevig verdriet over hebben en daarin hun menselijkheid tonen. Een menselijkheid, die herkenbaar is voor het publiek. En in plaats van alleen maar afkeer over de wandaden ontstaat er ook begrip. Dat de oude Grieken hierin wonderbaarlijk zijn geslaagd, blijkt wel uit het feit dat de oude tragedies nog steeds in de schouwburg worden opgevoerd en dat beroemde acteurs het een eer vinden om hierin mee te spelen.

Overigens is het niet de bedoeling van Karen Armstrong dat we nu massaal naar de schouwburg moeten trekken om Griekse tragedies te bekijken; elke andere kunstvorm is ook geschikt. Laat je raken door een schilderij, een roman, een gedicht, muziek. Alles wat aanzet tot langer nadenken over de wispelturigheid van het leven is goed.

In de derde stap was het de bedoeling om met meer vriendelijkheid naar jezelf te kijken en om dagelijks te mediteren over geluk (of de vijf Reiki-principes ’s morgens en ’s avonds voor jezelf uit te spreken). De vierde stap gaat ook letterlijk een stapje verder: we breiden de vriendelijke gedachten uit naar een grotere kring. De oefening in deze stap is om drie personen in gedachten te nemen en dan worden echte personen bedoeld in je leven. Om te beginnen kies je een neutraal persoon, je bent er niet bijzonder dol op, maar je hebt er ook geen hekel aan. Vervolgens kies je iemand, die je graag mag en daarna, de moeilijkste, iemand aan wie je en hekel hebt. Noem hen bij naam en stel je voor dat die personen aanwezig zijn. Probeer je bewust te zijn van hun innerlijk, zie ook hun pijn en wens ieder van de drie personen de vreugde toe die je jezelf toewenst. Neem je voor om deze gedachten op dezelfde dag om te zetten in een kleine, concrete daad van vriendschap voor een van die personen, of als dat niet mogelijk is voor iemand anders.

In de serie ‘Compassie in 12 stappen volgens Karen Armstrong’:

• Introductie boek Compassie en introductie stap 1
• Onderweg naar meer compassie stap 1 en 2
• Onderweg naar meer compassie stap 3: compassie voor jezelf

Elisabeth van der Veen

Ondernemer

Tuiniert samen met Jan. Probeert de Griekse taal onder de knie te krijgen. Is creatief met naald en draad.