Vorige maand las je hier tips voor het ontwerpen van een gemengde haag. In dit tweede deel staan de planten zelf centraal. Hieronder vind je een lijst geschikte planten voor een gemengde haag met een hoge biodiversiteit. De meeste planten in de lijst zijn inheems. Een enkeling is dat niet, maar die hebben wel duidelijke ecologische meerwaarde. Het is een mix van zowel planten om de haag mooi zichtdicht te maken als planten die een hoge ecologische waarde hebben.

Deel twee van een tweeluik over hagen

Dit is deel twee van een tweeluik over het ontwerp en de aanplant van een gemengde haag. Hier vooral de plantenlijst. In het eerste deel vind je meer algemene tips en antwoord op allerlei veelgestelde vragen over een diverse haag. Lees hier het artikel over het ontwerpen van een gemengde haag.

Kies en mix je haagplanten

Veel planten zijn geschikt voor een haag. Maar sommigen groeien wat sneller en zijn dat beter zichtdicht dan anderen. Daarom heb ik de planten in deze lijst ingedeeld in twee groepen.

1 Basisplanten die de structuur van je haag vormen en die goed zichtdicht groeien
Dit zijn planten die sneller groeien en lekker dicht groeien. Ga je voor een gemengde haag en is privacy belangrijk? Dan neem je deze planten als basis.

2 Planten om door je haag te verwerken om meer insecten, vogels en andere dieren te helpen
Deze planten groeien wat minder dicht of wat langzamer. Ze zijn geschikt als haagplant op een plek waar de haag niet helemaal zichtdicht hoeft te zijn. Of als soorten om door de planten uit de eerste categorie te mengen voor de diversiteit. Er zitten wat soorten tussen die bijvoorbeeld wat sprieterig tussen andere planten door kunnen groeien, maar vervolgens ineens met prachtige bloemen uit de haag tevoorschijn piepen.

Mix de haagplanten in de juiste verhouding
Wil je een goede zichtdichte haag? Dan raad ik aan minimaal 75% uit planten uit de eerste groep te laten bestaan. Plant bijvoorbeeld om de 4 a 5 planten een plant uit de tweede groep.

Is zichtdichtheid in (een deel van) je haag minder belangrijk? Dan kun je ook 50/50 doen. Ik heb zelfs een stukje wilde haag waar alleen soorten uit de tweede categorie staan. In dat geval raad ik wel aan per plant even de groeivorm uit te zoeken. Plant bij voorkeur planten met een andere vorm naast elkaar.

Lijst planten die de structuur van je haag vormen en die goed zichtdicht groeien

Meidoorn (Crataegus)
Meidoorn was vroeger misschien wel dé haagplant van Nederland. Door de gedrongen groeivorm en doornen perfect om vee binnen te houden. Goed in elke vorm te snoeien. Inheems. Je kunt gaan voor eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna) of tweestijlige meidoorn (Crataegus laevigata). Voor je haag maakt het weinig uit. Het leukste kun je opzoeken welke soort in jouw omgeving vroeger het meest voorkwam en die planten. In algemeenheid zie je tweestijlige meer op zandgrond in het oosten. De plant groeit goed dicht en vrij snel. Dus een perfecte plant als basis voor een haag. Als de plant voldoende breedte heeft en je de eerste jaren genoeg snoeit, kun je er een mooie zichtdichte haag van maken.

Veldesdoorn / Spaande aak (Acer campestre)
Veldesdoorn lijkt op het eerste gezicht wel wat op meidoorn. Maar de bladeren zijn net wat groter en de plant heeft geen stekels. In veel traditionele hagen (zoals bijvoorbeeld de Zeeuwse haag) vormt veldesdoorn samen met meidoorn de basis. Veldesdoorn groeit vrij snel en als je de eerste jaren wel af en toe snoeit, ook mooi dicht. Verder is het een inheemse plant. Dus perfect als een van de basisplanten in een biodiverse gemengde haag.

Beuk (Fagus sylvatica)
Een beukenhaag kennen we allemaal. De bladeren van beuk verkleuren in de herfst wel bruin, maar de plant ‘vergeet’ de bladeren te laten vallen. Daardoor is de beukenhaag de hele winter dus in (bruin) blad en dus zichtdicht. Wintergroen kan ik het niet noemen, want de bladeren zijn dan wel bruin. Pas in het voorjaar worden de oude bruine bladeren door de nieuwe groene bladeren van de plant gedrukt. Dan kun je een a twee weken een wat kale haag hebben voor de frisgroene blaadjes het overnemen. Daarmee is beuk een goede optie als je een inheemse soort zoekt die het hele jaar in blad is. Je zou beuk ook gewoon kunnen mengen met andere soorten. Er zijn gewone groene soorten maar ook rode. Beuk heeft wel de neiging andere planten wat te verdrukken en wordt daarom vaak als beukenhaag aangeplant en minder in gemengde hagen. Meng je beuk met andere soorten, let dan met name de eerste jaren op dat de beuk de planten er naast niet te veel in de schaduw zet en snoei waar nodig bij.

Haagbeuk (Carpinus betulus)
Haagbeuk is ondanks de naam geen familie van beuk (wel van berk), maar lijkt er wel op en gedraagt zich vergelijkbaar. Het verschil is dat beuk nagenoeg al het blad vasthoudt voor de winter en haagbeuk een deel laat vallen en een deel vasthoudt. Door de gedrongen groeivorm is de plant nog steeds aardig zichtdicht in de winter, maar niet zo goed als bij de beuk. Haagbeuk is ook inheems en dus een prima optie in een gemengde inheemse haag.

Wilde liguster (Ligustrum vulgare)
Wilde liguster (niet te verwarren met de Japanse liguster / haagliguster) is in milde winters wintergroen. In strengere winters laat die het blad wel vallen. Maar in de meeste winters is het dus een wintergroene plant. De plant komt van nature vooral voor op kalkrijke grond in de duinen en Drenthe. Wilde liguster groeit vrij snel en dicht en is perfect in vorm te snoeien. Er komen zwarte besjes aan die door vogels graag gegeten worden. Ook nestelen ze graag in de beschutting van liguster.

Winterlinde (Tilia cordata)
Linde is een onderschatte boom in Nederland. Weinig mensen weten dat het blad eetbaar is. Je kunt het gewoon als een basis voor een salade gebruiken. Vooral het jonge blad is lekker en gezond. Het kan een prachtige solitaire boom van 30 meter worden. Maar door snoeien ook een dichte haag. Linde verliest wel het blad in de winter en is iets minder dicht dan meidoorn en veldesdoorn. Maar zeker het overwegen waard in een gemengde inheemse haag. Als de plant tot bloei komt (dat is lastig in een geschoren haag) is linde een belangrijke bijenplant.

Sleedoorn (Prunus spinosa)
Ook sleedoorn werd vroeger veel in gemengde hagen op het platteland aangeplant. Sleedoorn bloeit erg vroeg. Vaak zijn eind maart overal in het land de witte bloemetjes op de sleedoorns in de struwelen langs wegen en velden te zien. Die vallen extra op, omdat er nog geen blad aan de sleedoorn en andere planten zit op dat moment. Door de stekels hielden ze vroeger vee binnen en nu wellicht inbrekers buiten. Het is een makkelijke plant voor in hagen omdat sleedoorn overal groeit en snel groeit. Het is wel belangrijk om rekening te houden met wortelopschot. Sleedoorn maakt namelijk zijwaartse wortels waaruit nieuwe planten omhoog komen. Als je niets doet breidt de plant zo elk jaar een halve meter uit. Dat is geen enkel probleem als er een grasveldje o.i.d. langs de haag loopt waar je regelmatig maait. Maar als de haag aan een perk grenst is dat lastig. De bessen zijn eetbaar voor ons en voor veel vogels.

Zuurbes (Berberis vulgaris)
Zuurbes is een geschikte plant voor lage hagen. De plant wordt maximaal 1,5 meter hoog. Er zitten nare stekels aan die het een geschikte plant maakt als je inbrekers wilt weren. Er bestaan groene en rode soorten. Zuurbes bloeit in mei/juni en is dan populair bij bijen. Later in het jaar volgen de bessen waar veel vogels van smullen. De bessen zijn voor ons ook met mate eetbaar. De rode soort voegt het hele seizoen kleur toe aan je gemengde haag.

Lijst planten om door je haag te verwerken om meer insecten, vogels en andere dieren te helpen

Wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus)
Wilde kardinaalsmuts is een prachtige inheemse plant die vooral op wat kalkhoudende grond voorkomt. In het najaar verschijnen de rood met oranje vruchten die net op kleine hoedjes lijken. Ze geven veel kleur aan je haag op een moment dat er verder weinig kleur te zien is. Kardinaalsmuts is ook een waardplant voor allerlei soorten rupsen. Die knabbelen hier en daar een blaadje van je plant. Maar daar kan de plant wel tegen. En daarna word je beloond met de vlinders. Daarom is wilde kardinaalsmuts een van mijn favoriete haagplanten. Let wel op bij de aanschaf, want er bestaan ook allerlei niet-inheemse soorten, die niets bijdragen aan de biodiversiteit en geen rupsen aantrekken.

Krentenboompje (Amelanchier lamarckii)
Krentenboom kan goed dienen als blikvanger tussen je andere haagplanten. De plant valt in april-mei op door de prachtige witte bloemetjes. En in de herfst door de mooie oranje herfstbladeren. En de bessen/krenten trekken ook nog eens allerlei vogels aan. Krentenboom is eigenlijk uitheems (Noord-Amerika), maar al zo lang in Nederland dat die ingeburgerd is. Dat betekent dat meer soorten de plant gebruiken dan bij gewone exoten. In een gemengde haag kun je prima krent opnemen. In mijn ervaring groeit die wat minder snel en wil de plant op een licht vochtige plek staan. Kun je dat bieden, dan beloont de krent je met haar pracht.

Vuilboom / Sporkehout (Frangula alnus)
Vuilboom is een oneerbiedige naam voor zo’n fantastische plant. Sporkehout groeit wat langzaam en ziet er wat saai uit, maar vormt uiteindelijk een prachtige haagplant die maar liefst vijf maanden met onopvallende bloemetjes bloeit. De bloei begint al in mei en gaat door tot diep in september. Met name in augustus en september is dat erg welkom bij veel insecten en vuilboom wordt dan ook druk bezocht door allerlei gevlieg. Om die reden is het een perfecte struik voor wie bijen en andere insecten wil helpen. Vuilboom is niet wintergroen en wel inheems. Het blad lijkt wel wat op beuk. In veel bossen staan ze ook en kun je er zo langslopen in de veronderstelling dat het een onvolgroeide beuk is. In werkelijkheid wordt de struik zelden hoger dan 5 a 6 meter. De bessen zijn giftig voor ons, maar populair bij veel vogels.

Gele kornoelje (Cornus mas)
Gele kornoelje is inheems, maar niet wijdverspreid. De plant houdt van kalkrijke grond en komt vooral voor in Limburg en her en der verspreid door het land. Gele kornoelje bloeit soms al in februari met prachtige gele bloemen. Daarmee kan het een belangrijke bron van nectar voor ontwakende hommelkoninginnen zijn. De bessen die eraan komen zijn ook eetbaar voor ons. Je kunt er bijvoorbeeld heerlijke jam mee maken. Het is een prachtige en nuttige plant. Maar geschikte grond is wel belangrijk.

Gewone sering (Syringa vulgaris)
Sering komt eigenlijk uit de Balkan, maar is op veel plekken ingeburgerd. De soort trekt veel insecten zoals vlinders en bijen aan en is een kleurrijke verschijning in een gemengde haag. Net als de sleedoorn kan ook Gewone sering wortelopschot maken. Plant de plant dus alleen op plekken waar je er langs kunt maaien of waar een pad langs loopt. Gewone sering bloeit in mei en juni met grote lila-paarse bloempluimen.

Brem (Cýtisus scopárius)
Brem is inheems en komt vooral op de hoger gelegen zandgronden voor. Als vlinderbloemige kan brem stikstof binden (met hulp van bacteriën). Dat is handig, want zo voedt de plant de bodem. Ook planten die er naast staan profiteren daar van. Hij kan zo’n 2 meter hoog worden, maar haalt dat niet altijd. Bij ons staat hij in een deel van de haag waar de hoogte niet zo precies uit maakt. Mooie plant. Nuttig voor veel bijen. Wel een uitdaging om inheemse brem te vinden. Veel kwekers verkopen allerlei gecultiveerde soorten brem in verschillende kleuren. Ik wilde een gewone simpele inheemse. Dat bleek lastiger, maar is gelukt. Brem bloeit in mei en juni. De plant kan wat gevoelig zijn voor storm. Af en toe terugsnoeien om stevige takken te krijgen helpt.

Gelderse roos (Viburnum opulus)
Ook Gelderse roos is inheems. De plant wordt zo’n 2,5 tot maximaal 3 meter hoog, dus hoef je in de hoogte weinig te snoeien. Bloeit in juni geurig als er ook veel andere planten bloeien. Trekt tijdens de bloei veel insecten aan en in het najaar ook vogels zoals merels. De plant houdt van een wat vochtige groeiplek en heeft mooie bloemschermen. Wordt niet veel gebruikt in gemengde hagen, maar dat is in mijn ogen onterecht. Zeker als je haag net wat breder mag worden. De bladeren kleuren in de herfst prachtig rood, geel en bruin.

Hondsroos (Rosa canina)
Veel inheemse rozen blijven te klein voor een haag. En uitheemse en gecultiveerde rozen hebben nauwelijks tot geen ecologische meerwaarde. De extra bloemblaadjes in dubbel gevulde rozen zijn gemuteerde meeldraden. Heeft een roos meer dan 5 bloemblaadjes, dan kan een bij er juist minder mee. Maar hondsroos is een leuke optie voor in een haag. Deze inheemse roos bloeit in juni en juli en wordt een kleine 2 meter hoog. Plant hem tussen andere planten die structuur geven, want hondsroos maakt lange sprieten die breed kunnen uithangen. Maar als die tussen allerlei takken van andere planten doorgroeien gaat het goed en zullen hier en daar mooie rozen uit je haag tevoorschijn piepen. Als je geluk hebt trekken de rozenbottels groenlingen aan.

Struikklimop (Hedera helix ‘Arborescens’)
Omdat klimop pas in september tot november bloeit, is het een fantastische bijen- en vlinderplant. Maar gewone klimop wil klimmen en kan andere planten verdrukken. Gelukkig bestaat er ook een cultivar ‘Arborescens’. Deze klimop is vergeten dat die kan klimmen. Het vormt een wintergroen struikje van 1 tot 1,5 meter hoog. Al vanaf het eerste jaar kan die ook bloeien in de herfst. De plant is gecultiveerd inheems, wintergroen en helpt trekvlinders aan eten voor hun lange tocht en hommelkoninginnen aan eten om dik de winterslaap in te gaan. Door de 1,5 meter hoogte lijkt struikklimop wat laag voor een haag. Maar als je er andere planten omheen zet die wel je gewenste hoogte van je haag bereiken, komt dat helemaal goed.

Wilg (salix)
Aan het eind van de winter zijn wilgen vaak de eerste en misschien wel belangrijkste voedselbron voor ontwakende hommelkoninginnen en andere vroege bijen. De plant heeft zowel nectar als stuifmeel. Heb je de mogelijkheid, plant dan ergens wilg als je bijen wilt helpen. Het lastige is dat veel wilgensoorten erg groot worden voor een haag. Je zou geoorde wilg (Salix aurita) of boswilg (Salix caprea) kunnen overwegen. De eerste wordt maar 2,5 tot 3 meter hoog. De tweede wordt wat groter, maar bloeit ook wat eerder. Beide wilgensoorten laten zich goed snoeien en passen prima in een gemengde inheemse haag. Salix is tweehuizig. De mannetjes hebben zowel nectar als stuifmeel en zijn daarom waardevoller voor insecten.

Vlier (Sambucus nigra)
Vlier valt natuurlijk vooral op door de prachtige bloemschermen in mei en juni. De plant is inheems en populair bij bijen en vlinders. Van de bloemen kun je vlierbloesemsiroop maken en van de bessen jam. Door de wat wilde groeivorm past vlier niet in je haag als je die heel strak wilt hebben. Heb je iets meer ruimte in (een deel van) je haag? Dan kan vlier een mooie aanvulling zijn. Gewone vlier is ook in roodbladige soorten te kopen als je meer kleur in je haag wilt.

Rode kamperfoelie (Lonicera xylosteum)
In tegenstelling tot de bekende klimmende kamperfoelie vormt rode kamperfoelie een struik. Dat maakt de plant geschikt voor een haag. Rode kamperfoelie is (zeldzaam) inheems en bladverliezend. De plant groeit niet helemaal zichtdicht en haalt amper 2 meter. Maar je krijg er wel een prachtige haagplant voor terug die in mei en juni bloeit met mooie bloemen die allerlei insecten helpen. En de bessen zijn populair bij vogels in het najaar.

Spiraea Grefsheim (Spiraea x cinerea ‘Grefsheim’)
Spirea (ook wel Spierstruik) is bij ons niet inheems. Toch is de plant verrassend waardevol voor allerlei bestuivende insecten. Daarom kun je hem overwegen in je gemengde haag. Veel spirea soorten worden amper een meter hoog. Voor een haag zou je voor Spiraea Grefsheim kunnen gaan. Die soort kan een kleine 2 meter halen en is daarom best interessant in een gemengde haag. De plant bloeit uitbundig in maart en april met pluimen vol kleine witte bloemetjes.

Siertrosbes (Ribes sanguineum)
Amerikaans, maar wel mooi en geliefd bij bestuivende insecten. Wordt maximaal 2 meter hoog, dus dat kan in sommige situaties wat te klein zijn. Al scheelt het in andere situaties snoeiwerk. Siertrosbes is verre familie van de (bij ons inheemse) aalbes. Maar rode ribes heeft sierlijke bloemtrossen die in mijn ogen eerder lila dan rood zijn. De struik is bladverliezend, dus plant hem op een plek in je gemengde haag waar dat minder belangrijk is.

Vlinderstruik (Buddleja davidii)
Vlinderstruik is ook geschikt voor aanplant in een gemengde haag. Onderaan is de plant vaak wat kaal dus aanplant tussen planten uit het eerste lijstje is belangrijk om tot een mooie haag te komen. Maar de plant zorgt wel voor mooie bloempluimen die vanuit je haag tevoorschijn komen en vlinders, hommels en andere bijen aantrekken. Omdat vlinderstruik niet alleen uitheems is maar zich ook makkelijk uitzaait, is het beter die niet aan te planten als je naast een natuurgebied woont. Ook raad ik aan wat voor de rupsen te doen. Want vlinders verschijnen niet vanzelf natuurlijk ;-)

Let op: Sommige haagplanten zijn giftig

In bovenstaande lijst vind je niet per plant een melding of die giftig is of niet. Maar er staan wel degelijk wat soorten tussen die (deels) giftig zijn. De reden dat ik het er niet bij zet is simpel: Onze natuur en onze tuinen staan ramvol planten die deels of delen van het jaar giftig zijn. Gelukkig knabbelen we niet massaal aan struiken, dus gaat dat doorgaans prima. Ook ‘eetbare’ planten zijn vaak deels giftig. Zo kun je beter niet het blad van aardappel of aubergine eten. De enige zinnige manier om daar mee om te gaan is het omdraaien. We moeten onze kinderen leren dat ze niet zomaar dingen kunnen eten uit de natuur, tenzij een ouder/verzorger aanwijst dat iets wél eetbaar is.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.