Na elke storm is het raak. Verspreid door woonwijken zie je omgevallen en ingestorte schuttingen liggen. Zonde! Helaas houden schuttingen het doorgaans maar een jaar of 15 uit. Een mooie haag daarentegen kan wel 100 worden en bruist al die jaren van het leven. In dit artikel antwoord op veelgestelde vragen over hagen. Wat zijn voor- en nadelen van een haag? Wat is een goede plantafstand? En hoe kun je huisdieren tegenhouden met een haag? En advies over hoe je zelf een mooie gemengde geschoren haag kunt ontwerpen. In deel twee van dit tweeluik volgt ook een lijst met geschikte planten voor een mooie haag.

Voordelen en nadelen van een haag als tuinafscheiding

Als je een tuin hebt, heb je waarschijnlijk ook buren en wil je een vorm van tuinafscheiding. Je kunt natuurlijk een schutting plaatsen maar ook voor een haag kiezen. Een haag heeft namelijk veel voordelen!

Voordelen haag ten opzichte van een schutting

• Schuttingen gaan elke 10 tot 15 jaar stuk, terwijl veel hagen wel 100 tot 150 jaar oud kunnen worden.
• Een goede haag bruist van het leven. Het biedt schuilplek en nestplek voor vogels. Overwinteringsplek voor egels. En voeding voor bijen en vlinders.
• Na elke flinke storm zie je in woonwijken schuttingen die het begeven hebben. Hagen begeven het zelden in een storm. Dat komt omdat een schutting, zeker een dichte schutting, een hard oppervlakte vormt waar geen wind doorheen kan. De wind moet er omheen. Bij een plant werkt dat anders. De wind wordt afgeremd, maar kan er wel doorheen en de plant kan meeveren in de wind. Kies je voor een schutting, dan loop je dus veel meer risico dan je die ineens na een storm moet vervangen.
• Een haag is veel goedkoper dan een schutting. Een schutting kost al gauw € 80,- tot zelfs € 200,- per meter. Een haag kun je al voor € 4,- per meter kopen. Als je het echt wild maakt komt je wellicht op € 25,- tot € 30,- per meter. Bij de aanplant is een haag dus al veel goedkoper dan een schutting. En dat is nog los van het feit dat je bij een schutting elke 10 tot 15 jaar kosten hebt terwijl het bij een haag eenmalige kosten zijn.
• Kies je voor een diverse haag met verschillende soorten erin, dan is er ook vaker wat te zien. In april en mei bloeit de meidoorn, in juni de spierstruik en in juli en augustus de vlinderstruik bijvoorbeeld.

Maar er zijn ook nadelen aan een haag:

Nadelen haag ten opzichte van een schutting

• Een haag is breder dan een schutting. Bij een schutting ben je met zo’n 10 cm klaar. Een haag kun je op zo’n 30 cm breed snoeien als je écht wilt. Maar gebruikelijker en robuuster is het om 70 tot 100 cm aan te houden. Heb je een kleine tuin en deel je de erfafscheiding met de buren, dan raak je dus 35 tot 50 cm van je tuin kwijt. Bedenk wel dat een schutting met wat klimplanten erin of potten eraan ook wat naar voren komt. Maar een haag is breder dan een schutting.
• Veel haagplanten worden een meter of 3 breed als je ze niet snoeit. Dus snoeien is, zeker in stadstuinen, wel aan te raden. In de praktijk moet je de meeste hagen jaarlijks snoeien. Vaker kan als je van heel strak houdt, maar is niet nodig.
• Een haag heeft even tijd nodig om mooi zichtdicht te worden en tot de gewenste hoogte te groeien. Afhankelijk van de soorten die je kiest en de gewenste hoogte kun je na 3 tot 5 jaar de gewenste hoogte bereiken en een zichtdichte haag hebben. Dat is, zeker als je een kleine tuin met buren hebt, een echt nadeel. Een mogelijke oplossing hiervoor is een combinatie van schutting en haag. Zet bijvoorbeeld een schutting op de eerste paar meter van de erfafscheiding, tussen de terrassen bijvoorbeeld, op de plekken waar je veel bent. En een haag op de rest.

Veelgestelde vragen over hagen

Hoe vaak moet je een haag snoeien / scheren?
Een haag als erfafscheiding in een stadse omgeving kun je het beste 1 a 2 keer per jaar snoeien. Het ligt een beetje aan je plantenkeuze. Maar vaak zit je met een snoei in mei-juni en een snoei in augustus-september goed. Gaat het je puur om gezonde planten en een goede afscheiding, dan kan het ook eens per jaar. De tweede keer is vooral esthetisch van aard en dus vooral belangrijk als je wilt dat het er strak uit ziet.

Een meer landschappelijke haag die meer ruimte krijgt kun je ook eens in de 2 a 3 jaar snoeien. Dan heb je het niet meer over ‘scheren’ met een heggentrimmer, maar echt terugzetten en dus steviger snoeien. Voordeel is wel dat de planten dan in de tussenliggende jaren kunnen bloeien.

Inheemse planten of uitheemse soorten in de haag?
Er bestaan allerlei geschikte planten voor een haag. Het belangrijkste is dat ze redelijk snel groeien en goed tegen snoei kunnen. Maar de keuze is ruim. Een voordeel van inheemse planten is dat die passen bij de inheemse fauna door ‘co-evolutie’. Kortgezegd komt het er op neer dat je met inheems planten veel meer insecten helpt. En dat trekt weer meer vogels en egels enz aan. En zo ontstaat ook een natuurlijker balans en minder kans op ziekten en plagen. Ook weet je bij inheemse planten zeker dat ze zich hier thuis voelen.

Kies je uitheems, dan heb je natuurlijk meer keuze. Maar je neemt ook iets meer risico op ziekten en ongezonde planten.

Hoe voorkom ik plagen en ziekten in mijn haag?
Buxusmot, wortelrot, taxuskevers, ligusterpijlstaart, valse meeldauw. Er zijn allerlei ziekten en plagen die je haag kunnen belagen. Verrassend vaak zijn het juist uitheemse soorten die last hebben van dat soort plagen, maar soms komt het ook bij inheemse soorten voor. Vooral de buxusmot is gevreesd en heeft veel buxushaagjes kaalgevreten. Omdat we nog niet weten welke plaag zich over 5 of 10 of 20 jaar ineens aandient, is het onmogelijk om een helemaal veilige keuze te maken. De schimmel die nu veel essen aantast kenden we een paar decennia geleden nog niet bijvoorbeeld.

Gelukkig is er een truc. Door meerdere planten door elkaar te planten spreid je het risico. Meng bijvoorbeeld vijf soorten en plant ze door elkaar. Stel dat er over tien jaar een ziekte is waardoor één van die soorten dood gaat, dan groeien de andere soorten snel de gaten weer dicht en heb je al snel weer een dichte haag. Ook is het voor plaagdieren veel lastiger zich snel te verspreiden als de planten door elkaar staan en ze niet makkelijk van de ene op de andere plant kunnen overspringen. Een diverse haag is dus veel robuuster en weerbaarder.

Hoe stimuleer ik zo veel mogelijk leven in de tuin met een haag?
Wil je je haag gebruiken om zo veel mogelijk leven in je tuin te stimuleren, dan moet je sowieso voor inheemse planten gaan. Die ondersteunen veel meer en meer verschillende insecten. En daarmee lokken ze weer meer vogels en egels om een groot deel van die insecten weer op te eten.

Verder helpt het als je veel verschillende soorten mengt. Kies bijvoorbeeld een sterke basis van meidoorn, spaanse aak, haagbeuk of beuk. Die soorten zorgen voor een mooie zichtdichte haag. Meng daar allerlei andere soorten doorheen. Denk bijvoorbeeld aan vlier, sporkehout, gele kornoelje, wilde liguster, hondsroos en Europese kardinaalsmuts. Hoe meer soorten je plant, hoe meer verschillende soorten leven je ondersteund en hoe groter de kans op een natuurlijke ecologische balans en een gezonde haag.

Welke wintergroene haagplanten zijn er?
Veel mensen willen een haag jaarrond zichtdicht hebben. Wintergroene planten zijn daarvoor natuurlijk perfect. Maar ze hebben ook nadelen. Helaas zijn er weinig inheemse wintergroene planten. Dus als je de biodiversiteit wilt ondersteunen met je haag én je wilt perse wintergroen, dan heb je weinig keuze. Eigenlijk heb je dan alleen keuze uit hulst (mooi, geschikt als haagplant, goed voor vogels, maar nare stekels), buxus (raad ik af ivm buxusmot), taxus en jeneverbes (beide groeien langzaam).

Wil je perse wintergroen en kies je uitheems, dan kun je bijvoorbeeld gaan voor Portugese laurier, Japanse hulst, laurier, glansmispel, kardinaalsmuts (de niet- wilde soorten) of olijfwilg of allerlei andere opties kiezen. Vaak zijn ze best mooi (dat is smaak natuurlijk), maar is de ecologische waarde klein(er).

Maar bedenk wel dat er een reden is dat vrijwel alle inheemse soorten hun blad verliezen. Zo zijn ze veel beter beschermd tegen strenge vorst en doorstaan ze herfst- en winterstormen veel makkelijker. Een wintergroene haag kan dus een hoger risico op schade in de winter hebben.

Welke alternatieven voor wintergroene haagplanten zijn er?
Er zijn best veel haagplanten die feitelijk niet wintergroen zijn, maar in de praktijk wel het hele jaar zichtdicht zijn.

De gewone beuk is daarvan het bekendste voorbeeld. De bladeren van beuk verkleuren in de herfst wel bruin, maar de plant ‘vergeet’ de bladeren te laten vallen. Daardoor is de beukenhaag de hele winter dus in blad en dus zichtdicht. Pas in het voorjaar worden de oude bruine bladeren door de nieuwe groene bladeren van de plant gedrukt. Dan kun je een a twee weken een wat kale haag hebben.

Haagbeuk is ondanks de naam geen familie van beuk (wel van berk), maar lijkt er wel op en gedraagt zich vergelijkbaar. Het verschil is dat beuk nagenoeg al het blad vasthoudt voor de winter en haagbeuk een deel laat vallen en een deel vasthoudt.

Ook meidoorn en veldesdoorn/Spaande aak zijn goede opties. Beide laten hun blad vallen voor de winter. Maar ze groeien zo gedrongen en dicht dat ze eigenlijk nog steeds bijna helemaal zichtdicht zijn.

Ook winterlinde is een leuke optie. Linde is makkelijk te snoeien en groeit vrij dicht als haag. Bijkomend voordeel is dat je de jonge bladeren kunt eten als een soort sla. Zo kun je in het voorjaar zo de sla uit je haag plukken.

Wilde liguster (niet te verwarren met de Japanse liguster/ haagliguster) is inheems en in milde winters wintergroen. In strengere winters laat die het blad wel vallen.

Hoeveel planten moet ik per meter planten voor een mooie dichte haag?
Je kunt kiezen voor 3, 4 of 5 planten per meter. Kies je 3 planten dan bespaar je kosten. Het nadeel is dat het iets langer duurt voor je haag mooi zichtdicht is. Kies je 5 planten per meter, dan is je haag wat sneller mooi dicht, maar dat kost ook wat meer geld aan plantmateriaal. 4 planten per meter is een veelgebruikt compromis.

Hoe breed moet een haag zijn om mooi dicht te worden?
Als je echt wilt kun je een haag smal snoeien op zo’n 30 centimeter breed. Maar dan moet je vaak snoeien en is je haag wat kwetsbaarder. In de praktijk kun je in stadstuinen uitgaan van 70 centimeter tot een meter. Hoe hoger je haag, hoe breder die ook moet zijn. Een haagje in de voortuin van een meter hoog kun je dus makkelijker op 30 tot 50 cm breed houden dan een haag in de achtertuin die 2 meter moet worden. Ga dan uit van 70 centimeter tot een meter.

Woon je landelijker en heb je meer ruimte, dan kun je je haag ook meer ruimte geven. Het voordeel daarvan is dat veel planten op tweejarig hout bloeien en dus pas tot bloei komen als je ze meer ruimte geeft en bijvoorbeeld om het jaar snoeit. Zo’n wat wildere landelijke gemengde haag kan dus mooier zijn en heeft meer waarde voor de natuur. Heb je de ruimte? Lees dat dit artikel over wilde hagen die een meter of 2 a 3 breed mogen worden..

Hoe hou ik mijn huisdieren binnen of de huisdieren van de buren buiten de tuin met een haag?
Wil je de kat of hond van de buren niet in je tuin hebben, of wil je je eigen kat of hond graag in je tuin houden? Dan lijkt een schutting een betere optie dan een haag. Zeker de eerste paar jaar kunnen ze zo onder de haag door van de ene tuin naar de andere lopen. Gelukkig zijn daar wel oplossingen voor en kun je ook een haag prima gebruiken als afscheiding voor huisdieren.

Daarvoor plant je eerst je haag aan in een nette rechte lijn. Vervolgens span je er aan een kant gaas langs. Probeer het gaas dicht bij de stammen te spannen. Bij jonger plantmateriaal gaat dat makkelijker. De haag zal gewoon door het gaas heen groeien waardoor je het gaas al snel nauwelijks meer zult zien. Maar het zorgt er wel voor dat huisdieren niet door je heg kunnen lopen. Wil je honden tegenhouden? Neem dan schapengaas met een maasbreedte van 15 cm. Wil je katten, kleine honden of andere kleine dieren tegenhouden? Neem dan kippengaas. De meeste katten klimmen eenvoudig in een houten schutting. Maar een wiebelende haag lukt ze niet. Dus, mits voorzien van gaas onderaan, houdt een haag katten makkelijker binnen (of buiten) dan een schutting.

Het nadeel van gaas in je haag tegen huisdieren is dat het ook andere dieren kan tegenhouden. Egels bijvoorbeeld leggen in een nacht makkelijk een kilometer af door woonwijken op zoek naar slakken en ander eten. Schuttingen, muren en gaas vormen barrières. Heb je een slakkenplaag, dan heb je waarschijnlijk vooral een egel-tekort. Door ergens een ingang van minimaal 13 cm hoog en breed te maken, kunnen ze ook door jouw tuin. Door schapengaas kunnen ze gewoon heen. Maar kippengaas lukt niet.

En hedera als haag dan?
Klimop is natuurlijk een klimplant en geen haagplant. Toch is het zeker een interessante optie. Je zult alleen gaas oid moeten maken waar de plant in kan groeien. Maar hedera groeit erg snel. Vaak is de plant na een jaar al bovenaan het gaas en is het gaas in het tweede jaar al helemaal mooi dicht. Daarbij is hedera inheems en wintergroen. En, niet onbelangrijk, klimop bloeit erg lang en op een moment dat er verder weinig bloeit. Ze kunnen van september tot in december bloeien en zorgen zo dat allerlei insecten goed gevoed de winter in gaan. Atalanta vlinders bijvoorbeeld eten zich vol van de bloemen van klimop voordat ze aan de trek naar het zuiden beginnen om te overwinteren.

Deel twee: Geschikte planten voor een biodiverse haag

In deel twee van mijn tweeluik een lijst met geschikte planten voor een mooie haag. Met per soort de kenmerken, eigenschappen en meer tips voor een diverse haag. En tips over hoe je plantensoorten voor haag slim mengt om een mooie dichte haag te krijgen én er veel verschillende soorten in te krijgen. Dat artikel met plantenlijst vind je via deze link.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.