Al jaren heb ik een haat-liefde verhouding met printers. Nee, laat ik eerlijk zijn. Ik haat printers. Het is het enige stuk techniek dat de afgelopen 20 jaar in niets is vooruitgegaan. Ze eten inkt-cartridges alsof het snoepjes zijn, ze laten het papier vastlopen als je haast hebt, printen nooit zo mooi als ze vooraf beloven en gaan binnen 5 jaar stuk. Als je mazzel hebt. Recent legde ook onze laatste printer het loodje. En dat op het moment dat ik bezig ben mijn bedrijf zo ver als mogelijk klimaatneutraal te maken. Een mooi moment om me te verdiepen in de vraag: Is het mogelijk om klimaatneutraal te printen? Tijdens mijn zoektocht naar die vraag kwam ik een aantal interessante en onverwachtse dingen tegen en maakte ik uiteindelijk ook een onverwachtse keuze om de klimaatimpact van het printen zo ver mogelijk te verlagen.

Waarom klimaatneutraal printen?

Printen draagt op een aantal manieren bij aan klimaatverandering en milieuvervuiling. Het eerste waar je wellicht aan denkt is het papier waar je op print. Ongeveer een vijfde van het wereldwijd gekapte bos is voor de productie van papier. Slecht voor de biodiversiteit en de co2-opname. Zeker als het bos niet duurzaam wordt beheerd. Kies papier met een FSC of PEFC logo als je dat wel wilt.

Volledig wit papier is vaak gebleekt met chloorgas, chloorverbindingen of andere chemische witmakers die slecht voor natuur, milieu en de mensen die er mee werken zijn. TFC (Totally Chlorine Free) is een keurmerk dat aangeeft dat er geen chloor (maar vaak zuurstof) is gebruikt om te bleken. Er kan echter nog steeds chloor in zitten omdat een deel van het pulp afkomstig is uit gerecycled papier.

De printer zelf draagt ook bij aan klimaatverandering. Er zit elektronica in waarvoor metalen en andere grondstoffen zijn gebruikt die soms giftig en schaars zijn. Vaak worden ze ver weg gemaakt en leggen ze dus een lange reis af voordat ze bij jou een printje kunnen afdrukken. Al voordat je je printer aanzet heeft je printer dus al een negatieve impact gemaakt.

Als je de printer vervolgens aansluit gebruikt hij naast het papier ook stroom en inkt. Printers staan bekend om hun sluipverbruik. Zeker de huidige generatie netwerkprinters verbruikt vaak tussen de 3 en 15 Watt als ze niks doen. En printers doen meestal niks. Volgens Canon is het sluipverbruik van printers bij bedrijven goed voor ongeveer 75% van het energieverbruik van de printers. Nou heb ik alle apparaten die sluipverbruik hebben aan een stekkerblok met schakelaar zitten. Dus de printer gaat alleen aan als er geprint moet worden en daarna direct weer uit.

En ook de inkt of poeder uit de toner zijn niet al te best voor het milieu. In de inkt zitten chemische oplosmiddelen en de kleurstof bevat vaak zware metalen. En de toner uit de laserprinter bevat grafietpoeder of een mengsel van grafiet en een polymeer. Door al die chemicaliën in je printer is het recyclen van papier moeilijk en moet het flink ‘verdund’ worden met nieuw hout.

Kortom: Een printer draagt op veel verschillende manieren bij aan klimaatverandering en milieuvervuiling. Het is dus zeker de moeite waard om te kijken wat de opties zijn om klimaatneutraal te printen.

Eisen aan onze nieuwe printer en een beetje omdenken

De zoektocht naar de meest klimaatneutrale manier om te printen begint met de wensen en eisenlijst. Mijn vrouw en ik zijn beide ZZP’er en werken beide veel vanuit huis. Het gros van wat we printen is dan ook zakelijk. Denk aan contracten en facturen. We komen tot de volgende wensenlijst:

De printer moet:

• Ongeveer 40 tot 50 pagina’s per maand printen. Vaak allemaal tegelijk aan het eind van de maand.
• Energiezuinig zijn. Het liefst met Energy Star label.
• Zuinig met inkt of toner zijn.
• Lang meegaan. Ik koop liever een iets duurdere printer die 10 jaar meegaat dan weer een printer die maar 3 jaar meegaat.
• Dubbelzijdig kunnen printen. Want dan scheelt papier.
• Een Google Cloudprinter zijn. Want ik werk op een energiezuinige Chromebook (tip) en die werken alleen met Google Cloudprint.

De printer hoeft niet:

• In kleur te printen. Laten we eerlijk zijn, kleurenprintjes heb je zelden nodig en vallen altijd tegen. Voor de twee keer in het jaar dat ik kleur wil printen loop ik wel naar de copyshop hier in het dorp. Dat scheelt veel dure inkt en een zwart-wit-printer is veel goedkoper.
• Te scannen. De camera in de huidige smartphones is goed genoeg om een contract mee te fotograferen en als scan op te sturen naar een klant.

Kortom. We gaan terug in de tijd en kopen een zwart-wit printer in plaats van een multi-functional. Zo gebruiken we minder inkt, kunnen er minder dingen stuk en besparen we materiaal en geld.

Wat is beter voor het milieu? Een laserprinter of een inkjet?

Deze vraag is lastig te beantwoorden. Op internet lees ik verschillende meningen en invalshoeken die elkaar soms tegenspreken en meestal kwalitatief van aard zijn. Een paar statements die ik her en der las:

• Inkjet cartridges zijn gemaakt van plastic, soms zelfs met een chip erop. In de inkt zelf zitten chemicaliën. Een inkjet cartridge gaat hoogstens 150 pagina’s mee, terwijl de toner van een laserprinter ongeveer 3000 pagina’s kan printen. De laserprinter wint dus als het gaat om verspilling van plastic en chemicaliën en lijkt ook economisch de beste optie.
• De koppen van inkjetcartridge drogen vaak in waardoor je ze soms moet weggooien voordat ze leeg zijn. Het poeder van een toner kan niet indrogen waardoor je een toner altijd helemaal kunt gebruiken.
• Laserprinters lijken langer mee te gaan dan inkjetprinters en daarom duurzamer te zijn. Al kan ik hier geen duidelijk gekwantificeerd onderzoek van vinden.
• Een laserprinter werkt met een fuser op ongeveer 180 graden Celsius. Om die te verhitten is een hoop stroom nodig. Maar zodra de juiste warmte is bereikt, kan de laserprinter snel veel pagina’s printen. Print je vaak een beetje, dan is een inkjet qua energieverbruik de juiste optie. Maar print je vaak grote hoeveelheden tegelijk, dan is de laserprinter energiezuiniger. Maar in beide gevallen is het belangrijk om de printer écht uit te zetten na gebruik. Sommige laserprinters verwarmen de fuser anders elke 10 minuten opnieuw op. En beide printersoorten hebben veel sluipverbruik door de communicatiemodule.
• Een laserprinter is duurder in de aanschaf, maar lijkt langer mee te gaan en langer met toners te doen. Op lange termijn is de laserprinter dus de goedkope optie.
• Beide printers vervuilen de lucht. Laserprinters met ozon en fijnstof, inkjetprinters met de oplosmiddelen in de inkt. In beide gevallen is het verstandig te ventileren na het printen.

Al met al lijkt de laserprinter de beste keuze te zijn voor het milieu, mits je ervoor zorgt dat je prints opspaart en af en toe veel tegelijk print. Dan is het wel belangrijk het sluipverbruik te voorkomen door de printer écht alleen aan te zetten als je hem nodig hebt. Wil je perse ook in kleur printen, dan zit je al snel aan een inkjetprinter vast voor thuisgebruik.

Bio-inkt, ecoinkt & vegetable ink

Kies je voor een inkjetprinter, dan zou je ook op zoek kunnen gaan naar inkt op basis van plantaardige olie. Normaal gesproken is de inkt in de inktcartridges gebaseerd op petroleum. Dat is slecht voor het milieu en je steunt er de fossiele industrie mee. Gelukkig lijken inkten op basis van plantaardige olie in opkomst. In Azië gebruiken ze bijvoorbeeld sojaolie als basis en ook lijnzaadolie kan worden gebruikt. In mijn zoektocht kwam ik wel tot de ontdekking dat dat in Nederland verrekte lastig te krijgen is. Er zijn een aantal professionele drukkers die ecoinkt of bio-inkt gebruiken. Maar voor consumenten lijkt het nergens te koop. En dat terwijl het in de VS en Japan al veel gebruikt lijkt te worden. Wat mij betreft een gat in de markt. Wel is er een prima aanbod van partijen die de de cartridges zelf inzamelen, hervullen en opnieuw verkopen. Zo kwam ik o.a. Eeko Print en Second Life tegen. Beide recyclen de cartridges, maar gebruiken geen bio-inkt. Second Life reageerde op mijn vraag en ledge uit dat bio-inkt in hun ogen nog niet de kwaliteit kan leveren die we gewend zijn.

Welk merk printer is het meest ethisch?

Op Ethical Consumer zijn de 12 grootste printermerken getest op een aantal ethische thema’s zoals impact op het klimaat, dierenwelzijn, arbeidsomstandigheden, politiek en duurzaamheid van de printers zelf. Je kunt zelf aangeven welke aspecten je het zwaarst vindt wegen. Ik zet ‘environment’ en ‘Product sustainability’ op maximaal. Mijn top vier is dan: Brother, Lexmark, Kyocera en OKI. In de middenmoot staan Epson, Canon, Sony en Xerox. En de dikke onvoldoendes zijn voor de printers van Hewlett-Packerd, Kodak, Dell en Samsung.

Hier vind je de printertest van Ethical Consumer en kun je kijken hoe de merken presteren op de voor jou belangrijke thema’s. Kijk je naar duurzaamheid van je printer, dan zou je volgens deze site dus een Brother, Lexmark, Kyocera of OKI printer moeten kopen.

Chloorvrij gebleekt printpapier

Al eerder kozen we het chloorvrij gebleekte printpapier van Biotop (Mondi). Zie bijvoorbeeld deze site. Dit papier is 100% chloorvrij gebleekt (TFC), en gemaakt van hout uit duurzaam bosbeheer (FSC) en deels gerecycled papier. Het is nét niet 100% wit, ze noemen het zelf ‘off white’, en dat geeft het een mooie natuurlijke uitstraling. Verder hebben ze het EU Ecolabel en de ISO 14001:2004. En zulk prachtpapier kun je dus in je printer stoppen voor een fractie duurder dan ‘regulier’ printpapier. Welke printer je ook kiest, koop er dit soort papier bij.

Onze keuze: hoe wij klimaatvriendelijk printen

Wij printen bijna alleen zakelijk en zwart-wit is voor contracten en facturen prima. De camera in een smartphone is voldoende om als scanner te gebruiken, dus die hebben we ook niet meer nodig. Daarnaast kunnen we met een beetje plannen zo’n beetje alles tegelijk aan het eind van de maand printen. Zo hoeft de printer maar kort aan te staan en kan hij veel tegelijk printen. Daarom is een zwart-wit laserprinter in onze situatie de meest duurzame en klimaatvriendelijke optie.

Maar inmiddels zijn we al een week of zes verder waarin we nog geen nieuwe printer hebben en al wel twee keer gebruik hebben gemaakt van de kopieerwinkel hier in het dorp. Daar kunnen we al ons printwerk van een maand in een paar minuten printen voor €2,- tot €3,- voor onze beide bedrijven samen. Een kort rekensommetje leert dat we dus voor €30,- per jaar alles kunnen printen wat we willen. Daarmee besparen we de aanschaf van een printer (inclusief grondstoffen, productie en transport) en regelmatig de aanschaf van toners waardoor we zeker 6 tot 7 jaar goedkoper uit zijn. En belangrijker: nauwelijks impact maken met onze paar printjes. Nu moeten we alleen onze kopieerwinkel nog overtuigen om chloorvrij gebleekt printpapier te gebruiken.

Helemaal klimaatneutraal is deze oplossing nog niet, maar klimaatneutraal printen lijkt op dit moment nog niet haalbaar. Maar op deze manier maken we de impact wel zo klein mogelijk. Het restje impact ga ik vervolgens jaarlijks compenseren met klimaatcompensatie.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.