Huis & Tuin

Zelf een geodome kas voor de groentetuin maken met een geodesic dome kit

Om een langer groeiseizoen te hebben en warmteminnende planten een betere plek te geven, wilden we graag een kas in de tuin. Al snel besloten we dat het een kas in de vorm van een dome (een halve bol) moest worden. Vanwege de natuurlijke vorm, de kleinere impact van de wind en vooral omdat ik het een cool ding vind. Build With Hubs levert ‘Geodesic dome kits’ waarmee je zelf aan de slag kunt. Van hen kreeg ik een set om te testen en dit blog te schrijven met mijn ervaringen. Zelf voegde ik hout, lijnolieverf, kasfolie en een hoop uurtjes werk toe. Maar het resultaat mag er zijn. Hier vertel ik hoe ik de kas zelf heb gebouwd en deel ik mijn tips voor als je zelf een geodome kas wilt bouwen.

Waarom een broeikas in de groentetuin?

Het groeiseizoen in Nederland en België is niet zo lang. De meeste eenjarige planten kunnen pas eind mei buiten en rond september/oktober zit het er voor de meeste planten alweer op. Wil je langer uit eigen tuin eten, dan moet je dus met vaste planten werken (check, dat doen we in ons voedselbos) en kun je een kas nemen. Want daarin is het warmer en zijn planten beter beschermd tegen (nacht)vorst. Dat helpt vooral in maart/april en oktober/november om het seizoen langer te maken. En omdat het warmer is in de groentekas, kun je er ook paprika’s, tomaten, zoete aardappelen, meloenen, komkommers, pepers en andere warmteminnende planten kweken die het buiten niet, of matig doen.

Waarom een kas in de vorm van een dome?

Ik vind het belangrijk dat een tuin er mooi uitziet. Natuurlijke vormen passen daarbij. Onze moestuin en kas staan aan de rand van ons voedselbos en ik vind zo’n hoekige glazen kas daar vreemd staan. Een halve bol is veel natuurlijker en is een vorm die in de natuur ook zou kunnen voorkomen.

Maar de dome heeft nog een belangrijk voordeel ten opzichte van een rechthoekige glazen kas of een tunnelkas. Door de ronde vorm heeft de wind er minder vat op. Heb je een keer een storm die haaks om de rechte kant van je tunnelkas komt, dan kan de wind er niet makkelijk omheen en kan de kas stuk scheuren. En tot slot is het een hele efficiënte vorm. Doordat de kas rond is, kun je een sleutelgat pad maken en vanuit het midden overal bij. Daardoor is de verhouding pad/kweekbed gunstig en gebruik je een kleiner deel van de oppervlakte voor het pad.

De Geodesic dome kit van Build With Hubs

Build With Hubs komt uit Engeland en is opgericht door Chris, Mike en David. Samen kwamen ze een aantal jaren geleden via Kickstarter met deze kits. Een Geodesic dome kit bevat de basis om zelf een dome te bouwen. In de kit vind je:

  • 20 Zes-hoeks hubs
  • 6 Vijf-hoek hubs
  • 150 bol connectors
  • 150 houtschroeven
  • 26 slotringen
  • 26 bouten
  • 26 vleugelmoeren

Een handig boekje met instructies voor de bouw en een lijstje met mogelijke maten voor de stokken

Met zo’n kit kun je van alles bouwen. Op de site van Build With Hubs staan allerlei voorbeelden. Zoals een trellis voor klimplanten, een soort pergola om in te zitten, een speelplek voor kinderen, een dome voor in een theaterstuk op het podium, een frame om vogelnetten te spannen rond een moestuin, een kippenren, een soort rimboe-hut en dus ook een kas.

Je moet nog wel zelf de stokken toevoegen. En daarmee kun je zelf bepalen hoe groot je dome wordt. Gebruik je korte stokken, dan wordt je dome klein, gebruik je lange stokken, dan kun je een grote dome maken. Ze adviseren een diameter van tussen de 2 en 6 meter. Ik koos een diameter van 4 meter. Daarmee kan ik straks net vanuit het midden van de kas bij de planten aan de randen komen. En de kas wordt dan 2,25 meter hoog (2 meter plus de ‘voet’ van 25 centimeter) wat een mooie maat is om in te staan. Op de site vind je een stick length calculator. Ik kwam op 30 stokken van 1,005 meter en 35 stokken van 1,148 meter.

Online kun je die kopen voor £129,- maar ze zijn in Nederland ook te koop in sommige tuinwinkels. Ik kwam hem bijvoorbeeld tegen in Groningen bij de Stadsakker.

Zelf kopen om er een kas van te maken

Een compleet bouwpakket is het niet, als je er een kas van wilt maken moet je nog wel een en ander zelf toevoegen. Ik kocht:

  • paaltjes voor de voet
  • planken voor de voet
  • een zak cement
  • een flinke doos schroefjes
  • heel veel nietjes
  • een rol kasfolie
  • vier scharnieren

Samen is dat duurder dan de kit, vooral de kasfolie is duur en je hebt ook best veel latjes nodig. Via marktplaats regelde ik een gratis partijtje stenen voor het muurtje aan de binnenkant.

Hier zie je twee zes-hoeks hubs en twee vijf-hoeks hubs

Stappenplan zelf een dome kas maken

Zo’n kit is leuk om snel en eenvoudig een dome te maken. Als je een stapel hout op de juiste lengte kunt zagen, kun je in no-time een dome bouwen. Maar van je dome ook daadwerkelijk een groentekas te maken is wel even wat meer werk. Een vast stappenplan was er niet, dus moest ik zelf uitvogelen. Hier mijn stappenplan om zelf aan de slag te gaan. Hopelijk helpt het anderen.

1) Keuze hout
Je kunt allerlei materiaal gebruiken voor de stokken. Bamboe ziet er tof uit en kan geschikt zijn voor bijvoorbeeld een trellis/pergola. Kastanjehout ziet er ook mooi uit en blijft buiten lang goed. Maar kasfolie bevestigen op bamboe leek me lastig en bij dat ruwe kastanjehout ben ik bang dat de folie scheurt. Dus koos ik vuren panlatten van 30 bij 20 millimeter. Neem je bredere stokken, dan moet je de puntjes versmallen, omdat de stokken anders tegen elkaar aan komen bij de hub. Met 30 mm had ik dat probleem niet.

Vuren is eigenlijk niet geschikt voor buiten, maar ik hoop dat op te lossen door ze te behandelen met lijnzaadolie. Reguliere verf bevat allerlei stoffen die ik niet in mijn moestuin (en dus mijn eten) wil hebben. Lijnzaadolie is 100% natuurlijk en trekt diep in het hout. Overal waar olie zit, kan geen water zitten en dus zou het hout zo lang moeten meegaan. (Zie ook mijn blog over het gebruik van lijnzaadolie.)

2) Stokken op maat zagen, behandelen en connectors schroeven
De stokken op maat zagen ging makkelijk en snel met een afkortzaag. Even de randjes mooi maken met een schuurpapiertje en je hebt in een handomdraai een stapel van 30 korte en 35 lange stokken. Vervolgens heb ik alle latjes van boven en voorgeboord met een klein boortje en vervolgens de 150 bol-connectors vastgeschroefd.

30 korte en 35 lange stokken inclusief de bal-connectors.

Omdat ik in de winter begon met de bouw van de kas (ik wilde immers in de lente plantjes zaaien/planten) heb ik de lijnolie in de onverwarmde schuur gedaan. Dat was niet ideaal, want lijnolie trekt dieper het hout in als het hout droog en de lijnolie warm is. Ik verwarm de olie vaak in een jampot in de oven op 65 graden. Daarmee ging ik naar de schuur en kon ik steeds een stuk of 10 stokken verven voordat de olie weer te koud was en ik weer naar de oven moest. Maar uiteindelijk is dat gelukt. Met koud weer duurt het zeker een week voor de olie goed is ingestoken en je het hout verder kunt verwerken.

Lijnzaadolie fabriekje in de schuur

3) De dome in elkaar klikken
Het in elkaar klikken van de dome was kinderspel. Je begint in het midden en klikt steeds de stokken met de bol-connectors in de hubs. Er zit een schema bij met waar je de lange en waar de korte stokken moeten komen. Het is wel handig om dat met twee mensen te doen. Wij waren in ongeveer 3 kwartier klaar. En toen stond de basis van onze dome-kas er! Op de foto’s hieronder zie je Cecile aan het werk.

Cecile klikt de stokken van de bovenkant van de kas in de hubs.
Een van onze kippen komt kijken hoe we de tweede rij stokken vastmaken aan het dak van de kas.
De onderste rij stokken zit er al aan.
Klik-klik-klik-klaar!

4) De dome kas aan de grond bevestigen
De volgende stap was de bevestiging. Ik wil werken met verhoogde moestuinbedden in de kas en de kas moet natuurlijk wel goed vast zitten. Dus ik koos kastanjehouten paaltjes van een meter. Dat was wel even puzzelen. Ik heb eerst de dome mooi neergezet. Toen bij elke hub die de grond raakt (10 stuks) een satéprikker in de grond gestoken. En toen hebben we de dome er uit getild en verderop gezet. Daarna heb ik met een grondboor 10 gaten gemaakt en daar de palen in geslagen. Steeds even met een waterpas tussendoor meten of de palen mooi even hoog komen.

Maar toen we de dome terug plaatsten op de paaltjes kwam ik toch niet goed uit. In onze zandgrond zitten soms keien waardoor een paaltje soms wat scheef de grond in gaat. Trek je aan een kant een hub een centimeter naar buiten of naar binnen, dan zie je aan de andere kant ineens een hoek omhoog of omlaag gaan of weer van de paaltjes vallen. Uiteindelijk is dat na wat duw-, trek- en correctiewerk gelukt en heb ik de onderste hubs allemaal gekanteld in de paaltjes kunnen schroeven.

Met hulp van pallets als steun kreeg ik de dome op de paaltjes en heb ik hem snel vastgeschroefd.

5) De voet van de kas maken
Om de grond van de verhoogde bedden binnen te houden, heb ik planken rond de paaltjes gemaakt. Ik koos Nederlands douglas hout omdat dat van dichtbij komt en lang meegaat. Ik behandelde het met blanke/ruwe lijnolie. Dat werkt een stuk lekkerder dan de gekleurde lijnolie trouwens en trekt sneller in en kun je zo van je handen wassen als je wat morst.

9 van de 10 buitenkantjes zijn nu van een douglas-houten rand voorzien. Die houdt straks de aarde/compost binnen waarin we gaan telen.

6) Een sleutelgat-pad-muurtje metselen
In de kas wilde ik een pad in de vorm van een sleutelgat. In een ronde kas is dat de meest efficiënte vorm om met zo min mogelijk oppervlakte pad overal goed bij te kunnen. Ik wilde dat ook van hout maken, maar kon geen slimme manier bedenken om dat te doen. Gelukkig kun je op marktplaats overal een gratis partijtje steentjes halen. En daarmee metselde ik een muurtje in de vorm die ik wilde.

Het was heet in april toen ik aan het metselen was. De kleden hielden het muurtje wat in de schaduw zodat de cement niet té snel droogde.

7) Ruime maken voor de deur en het raam
Aan een kant heb ik één hub weer losgemaakt om ruimte te maken voor de deur. En daar precies tegenover heb ik één driehoek gekozen waar straks het raam moet komen. Daarover later meer.

8) Gaatjes voorboren
In alle latjes heb ik vervolgens drie gaatjes geboord. Een in het midden en een ongeveer 10 centimeter van de beide uiteinden. Die gaatjes hebben we straks nodig bij stap 11.

9) Kasfolie op de kas monteren
Als kasfolie koos ik gewapende kassenfolie op rol van 1,5x50mtr (235 gr/m2 / groen) voor € 103,50. Dat is uv-bestendig waardoor het langer meegaat dan gewoon plastic voor op een kas en heeft wapening waardoor het minder snel stuk gaat. Een nadeel is de maat. Dat spul wordt op flinke rollen verkocht en met zo’n iglo van driehoeken kom je natuurlijk raar uit. Ik ben bovenaan begonnen en kon steeds drie driehoeken op rij in een keer bekleden. Folie ongeveer goed leggen en in een hoek vastnieten. Vervolgens per driehoek recht trekken en rondom met een heleboel nietjes vastzetten. En daarna met een schaar er langs om de randen mooi af te knippen zodat ze niet uitsteken. Zo had ik in twee stroken de bovenste 6 driehoeken van kasfolie voorzien.

De bovenste laag kasfolie zit er op. Hier zie je hoe ik het bij de hubs zelf wat langer heb gelaten zodat de volgende laag de eerste overlapt tegen wind en regen.

Vervolgens heb ik de tweede baan gedaan. Daar kon ik vaak 3 a 4 driehoeken in een baan kasfolie krijgen. En tot slot de onderste rij driehoeken. Daar lukte het me om rond te gaan en zo 7 of 8 driehoeken per keer te bekleden met plastic kasfolie.

Ik heb van boven naar onder gewerkt om een praktische reden: Zo kon ik mijn trap in de kas zetten en door een driehoek in de tweede baan de eerste (de bovenkant) vastzetten. Zou je andersom werken, dan kom je volgens mij niet meer bovenaan zonder een hoogwerker te moeten huren. Mijn methode heeft wel een nadeel. Doordat het folie van de tweede baan op de eerste is geniet, kan er een beetje regenwater van het dak tussen de beide lagen folie door komen en zo de kas in regenen. En onderaan bij de tweede en derde baan ook. Op zich is het geen probleem dat er wat regenwater in de kas komt. Dat scheelt me weer water geven. Maar die regen komt wel op een paar specifieke plekken naar beneden waar ik dus geen teer plantje direct onder moet zetten.

10) Afwerklatjes maken
Om de kasfolie extra te beschermen, voor extra stevigheid en voor een mooie afwerking heb ik een tweede set latjes gemaakt. Dat gaat hetzelfde als bij stap 2, maar dan zonder de connectors. En ik heb de latjes allemaal aan beide kanten schuin afgezaagd zodat het geheel er straks wat ronder uitziet.

11) Afwerklatjes monteren
Vervolgens hebben we samen de afwerklatjes vastgeschroefd. Eén van ons stond binnen met de accuboor. En de ander drukte van buiten steeds de latjes op de dome. Zo schroef je dus door het onderste latje en door de kasfolie in het bovenste latje wat je daarmee tegen de folie klemt.

12) Een raam maken
Een kas moet natuurlijk lekker warm worden. Maar als de zon er goed op staat kan het érg warm worden en verwelken je plantjes. Dus is het belangrijk dat een kas goed kan doorluchten. Vandaar dat ik een raam in de kas maakte tegenover de deur. Een raam maken is niet zo ingewikkeld als je een goede afkortzaag hebt die ook schuine hoeken kan maken. Ik zaagde drie latjes met flink schuine hoeken. Door die aan elkaar te schroeven krijg je een driehoek die net een paar millimeter kleiner is dan de driehoeken van de kas. Latjes weer in de lijnolie, folie erop nieten, en met twee scharnieren vastmaken aan de dome. Aan de binnenkant schroefde ik er nog twee latten langs zodat het raam niet naar binnen kan vallen, maar dan steunt op de latten. Van een paar blokjes hout en een schroef maakte ik een klem om het raam dicht te klemmen of juist open te kunnen zetten.

Grote Poes had al snel door dat de kas lekker warm is en lag daar al lekker te chillen. Bovenin de foto zie je het raam. Hier zit het nog met een lijmklem vast, later heb ik een klem gemaakt van houtjes.

13) Een deurkozijn maken
Op de plek waar de deur moet komen had ik al een hub verwijderd. Daar bungelden dus nog drie latten half los. Vervolgens heb ik langs de twee paaltjes in de grond twee verticale latten geschroefd als kozijn. Aan de bovenkant een horizontaal latje. De drie bungelende latjes heb ik vervolgens afgezaagd op de juiste lengte en aan het kozijn geschroefd. Daarna heb ik alles weer in de lijnolie gezet, van kasfolie voorzien en weer deklatjes gegeven.

Het kozijn, nog zonder lijnolie, van de zijkant.

14) Een deur maken
Een deur maakte ik weer van panlatten. Twee verticaal, drie horizontaal en twee diagonaal. Die diagonalen zijn belangrijk om te zorgen dat de deur niet uitzakt. Vandaar dat ze vanuit de kozijnkant omhoog moeten lopen. Toen de constructie van de deur af was heb ik ook die in de lijnolie gezet en daar kasfolie op geniet en toen de deur met twee scharnieren opgehangen. Daarna heb ik een greep gemaakt van een latje. Twee korte stukjes met een lang stuk erop.

De kas, inclusief deur met greep.

15) Afwerken geodome-kas en grond erin
Om de dome helemaal af te maken moet er nog een paaltje met haak komen om de deur open te kunnen zetten op warme dagen. En ondertussen heb ik de verhoogde bak in de kas al deels gevuld met compost.

Reacties van anderen op de kas

Wat erg leuk is zijn de reacties van voorbijgangers. We wonen aan de rand van het dorp, pal naast een hunebed. Dus komt zo’n beetje iedereen met een hond in het dorp hier af en toe langs. En op mooie dagen en in weekenden komen er veel toeristen kijken. Vaak kijken ze vragend of bewonderend naar de dome. Termen als ‘iglo’, ‘halve bol’, ‘gek ding’ of ‘rare constructie’ komen langs. Vlamingen noemen een groentekas volgens mij een ‘serre’, want die term komt ook af en toe langs.

Toen de constructie er al wel stond maar de folie er nog niet op zat was er zelfs een stel uit het dorp die onderling aan het wedden waren wat we aan het maken waren. Toen ze het vroegen en ik zei ‘een kas’ juichte de man ‘ik zei het toch!’. En iemand anders uit het dorp dacht dat het een kunstwerk was. Ze keek een beetje teleurgesteld toen ik zei dat het een kas wordt. Maar de reacties zijn eigenlijk altijd positief. Het is een echte blikvanger geworden in de tuin.

Eerste ervaringen met een dome als kas

Als ik dit schrijf is het eind mei en is de kas nog steeds niet voor 100% af. Maar het tuinseizoen is al wel in volle gang. Dus heb ik het deel van de kas waar al compost in zit snel beplant met komkommer, paprika, tomaten en pepers. De rest is nu in gebruik om zaailingen van binnen verder op te kweken. Dat gaat beter dan binnen omdat er hier meer licht is. Een deel van de zaailingen gaat binnenkort in de volle grond in de moestuin. Een deel zal ik ook in de kas planten. Wellicht in de grond, wellicht deels in potten. Het is dus nog wat vroeg om te schrijven of de kas bevalt. Het was even windkracht 6 van de week en dat ging prima. Maar hoe is dat straks in het najaar met een echte storm of met flinke hagel?

Ik hoop en verwacht over een paar maanden eens een vervolg te schrijven met mijn ervaringen met de geodome-kas met de hubs van Build With Hubs.

Remi van Beekum on LinkedinRemi van Beekum on Twitter
Remi van Beekum
Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard
Permacultuur/voedselbos @ de Hommelgaard | Ondernemer @ Kiemfabriek | online communicatie voor duurzame/sociale bedrijven | gitaarmuziek | duurzaamheid | man van Cecile | vader van Emily | Eext/Drenthe