Are there any adults in the room? Ex-minister Yanis Varoufakis blikt terug
Het begint zo langzamerhand een traditie te worden. Elke zomervakantie lees ik het meest recente boek van econoom Yanis Varoufakis. En elke keer snap ik er enerzijds weer een beetje meer van en blijf ik anderzijds nog erger verbijsterd achter. ‘Adults in the room’ spant op dat vlak de kroon. Hoe hij langzaam de Griekse politiek in werd gezogen en de gang van zaken van Europa van binnenuit kon meemaken leest als een thriller. Spoilers: een happy ending blijft uit.
Disclaimer: ik ben fan
Voordat ik verder ga: ik ben echt een groot fan van Yanis Varoufakis (getuige onze diverse andere recensies van zijn boeken). Met elk boek slaagt hij erin mij weer iets duidelijker te maken hoe complex (en verrot) ons huidige financiële systeem is en hoe zelfs de insiders vaak niet eens helemaal snappen waar ze mee bezig zijn. Bovendien is hij een van de weinigen die de inmiddels alweer tien jaar durende financiële crisis van nu voorspelde. Ik raad dan ook iedereen aan om in ieder geval iets van hem te lezen.
Geen uiteenzetting, maar memoires van een klokkenluider
Voor als je echt geen lor van economie begrijpt is elk boek van Varoufakis pittige kost. ‘Adults in the room’ is echter op één belangrijk punt anders: het is geen uiteenzetting van een economie-professor, maar zijn de memoires van een ex-minister van Financiën. En daarin gaat hij te werk als klokkenluider. Hij zal wel gedacht hebben: ze willen me al voor landverraad voor de rechter slepen in Griekenland, dus dan kunnen ze het krijgen ook.
Van een klokkenluider verwacht je een handjevol smeuïge openbaringen. Maar bij ‘Adults in the room’ val je van de ene in de andere verbazing. Zoals hij het beschrijft is hij werkelijk van alle kanten tegengewerkt in een mogelijke oplossing voor de crisis in Griekenland én in die van Europa als geheel (om van het effect op de wereldeconomie nog maar niet te spreken). Dat Dijsselbloem een opvliegende schoolmeester met weinig echte macht is verbaast mij niks. De extreme verschillen tussen de meningen die politici en andere machthebbers in privégesprekken hebben geuit en de standpunten die ze vervolgens openbaar verkondingen vond ik echter ijzingwekkend. Hoe kunnen we problemen in vredesnaam constructief oplossen, als zelfs de machthebbers zich tot op zekere hoogte gevangen voelen in het systeem dat ze zelf hebben gecreëerd?
Narcisme en/of dramatiek
Ik moet toegeven, in het begin vond ik de schrijfstijl van Varoufakis in ‘Adults in the room’ wat wennen. Hier en daar overdramatisch met onnodige sfeerimpressies en bijvoeglijke naamwoorden. En al direct die toon dat hij de enige was die wist hoe het allemaal echt zat en wat de echte oplossingen waren. Ik snap wel dat sommige mensen Yanis Varoufakis betichten van narcisme. Maar gaandeweg ebt deze stijl wat weg en/of wen je eraan. En bovendien wordt het met elke gelezen pagina spannender. Van telefonische bedreigingen via uit hun slof schietende politici tot bedreigingen door uit hun slof schietende politici: ik krijg al last van mijn adrenaline als ik het lees. En als hij dan zelfs door zijn eigen Griekse collega’s wordt genaaid… Je zou de Grieken ook bijna geen triomf meer gunnen, tot je je realiseert dat het politieke spel zijn zure vruchten afwerpt op de gewone Griekse burgers.
Eigen schuld dikke bult?
Varoufakis begint heel verstandig met zeggen dat de Grieken nooit tot de Euro toegelaten hadden mogen worden en dat bijvoorbeeld de corruptie en de belastingontduiking in het land tergend zijn. Maar nu we eenmaal met elkaar in één bootje zitten, kun je de zwakste passagier ook niet zomaar overboord duwen. Zeker niet als je dat verpakt als ‘voor de eigen bestwil van de zwakke passagier’. Want dat is wel een beetje een dingetje dat je niet zo vaak hoort in het Nederlandse nieuws: al die miljarden die we zogenaamd aan Griekenland hebben ‘gegeven’ zijn via een slinkse omweg gewoon gebruikt om de Franse en Duitse banken overeind te houden. Slim nietwaar? En Griekenland mag nu op de blaren zitten en doet dat voortreffelijk. In Nederland was er allang een revolutie uitgebroken als onze inkomsten en lonen en voorzieningen zo extreem jaar na jaar achteruit waren gegaan. Echt, je zult schrikken van de cijfers.
Het is dan ook niet zo gek dat de linkse partij Syriza in 2015 aan de macht kwam. En je zou zeggen dat dat toch uit zo moeten maken: zo’n democratisch gekozen macht? Misschien dat ik daar zelf nog wel het meest van geschrokken ben. Van hoe weinig het democratische proces nog grip heeft op Europa. Of zoals Wolfgang Schäuble, de Duitse minister van Financiën het zo mooi weet te verwoorden: “New elections change nothing.”
En nu dan?
Als je een thriller van ruim 450 pagina’s leest, wil je natuurlijk dat de ‘held’ wint. In ‘Adults in the room’ gebeurt dat niet. Opbeurend is anders. Rot toch op met je Europa. De kracht van Varoufakis is echter dat hij Grexit, Brexit en Nexit niet als oplossing ziet. Het klinkt misschien aantrekkelijk om ‘weer de macht te grijpen’, maar uiteindelijk ben je als land nog veel erger in de aap gelogeerd. Als opinieschrijver maakte hij zich er sterk voor, als minister ook en nu als klokkenluider weer: Europa is een goed idee, maar dan graag wel democratisch. En dat lijkt me toch niet teveel gevraagd.
Specificaties van het boek
- Titel: Adults in the room – My battle with Europe’s deep establishment
- Vertaling: eind 2017 verschijnt een Nederlandse vertaling
- Auteur: Yanis Varoufakis
- Gepubliceerd in: mei 2017
- Uitgeverij: Bodley Head
- Aantal pagina’s: 550
- ISBN-13: 9781847924469
- Formaat: paperback, ook verkrijgbaar als hardcover en e-book
