Lezen & Media

De haalbare utopie – ‘Gratis geld voor iedereen’ van Rutger Bregman

In de afgelopen jaren heb ik heel wat boeken gelezen over het einde van het kapitalisme zoals we dat nu met z’n allen hebben ingericht. Tuurlijk, al die verworven welvaart is fijn, maar met de kennis van nu kan het systeem wel wat tweaks gebruiken. We hebben het goed, maar kan het nog beter? Rutger Bregman strooit met zijn boek ‘Gratis geld voor iedereen’ bijna nonchalant een handvol utopisch klinkende ideeën op tafel, zoals het basisinkomen, open grenzen en de sterk verkorte werkweek. En het mooie is: de praktijk lijkt ons te leren dat dit allemaal gewoon onder handbereik ligt. Het enige dat mist is politieke wil. Een boek dat iedereen vooraf aan de komende TK-verkiezingen zou moeten lezen, politici incluis.

Basisinkomen: het probleem van armoede is geldgebrek

Een paar jaar geleden had ik nog nooit van het concept ‘basisinkomen’ gehoord. Inmiddels ben ik, uiteraard met enige gezonde reserveringen, behoorlijk fan. Niet voor niets schreef ik al eerder een artikel over het onvoorwaardelijke basisinkomen. Gratis geld zou lui maken? Het tegendeel is waar. De praktijk laat volgens Rutger Bregman keer op keer zien dat het juist armoede is dat apathisch maakt. Geef mensen wat geld, gewoon om te kunnen ademen, en ze blijken ineens allerlei zinnige initiatieven te nemen. En dat blijkt tig keer goedkoper dan ingewikkelde hulpverlening aan bijvoorbeeld daklozen en kunstige, bureaucratische netwerken aan toeslagen en uitkeringen. Het probleem van armoede is niet dat mensen dom of lui zijn; het grootste probleem van armoede is geldgebrek. Simpel toch?

Rutger Bregman weet dit op een zeer heldere en toegankelijke manier uiteen te zetten. En dat doet hij niet omdat hij zo’n vrolijke luchtfietser zou zijn, maar juist omdat hij als historicus weet hoe de moderne wereld keer op keer op het randje van een basisinkomen heeft gestaan. Nixon was bijvoorbeeld groot fan in eerste instantie, verrassend nietwaar? Ook tal van experimenten laten de positieve effecten van het basisinkomen zien. Het maakt niet uit of je politiek vanuit links of rechts redeneert: het basisinkomen is gewoon knetter efficiënt.

Dan maar meteen wereldwijd de armoede oplossen

Leuk, maar hoe knetter efficiënt is ontwikkelingshulp eigenlijk? Rutger Bregman haalt ontwikkelingshulp flink door de mangel, maar vertelt ook over hoe onderzoek steeds meer leidt tot echt effectieve hulp. Maar het meest efficiënt is natuurlijk het opengooien van de grenzen. Economisch zou het volgens de cijfers alleen maar beter met ons allemaal gaan en moreel… ik loop zelf al tijden te roepen dat het moreel onmogelijk vol te houden is dat informatie en goederen vrijelijk de hele wereld over kan, maar dat mensen zich gehinderd zien door grenzen. Sommigen noemen het zelfs de grootste vorm van discriminatie van de huidige tijd: ben je in land X geboren? Dikke, vette pech voor jou. En wist je dat die grenzen zoals we die tegenwoordig voor mensen hanteren nog helemaal niet zo lang bestaan?

En die 15-urige werkweek dan?

Oh ja, dat is simpel. Dat je nu zoveel werkt is gewoon je eigen schuld. Een beetje. Een eeuw terug dachten economen echt dat we in de 21ste eeuw nog amper zouden werken. Robots zouden de meeste dingen van ons overnemen. En dat gebeurde ook. Maar toen namen we in de 80’er jaren de verkeerde afslag. In plaats van te kiezen voor extra vrije tijd, kozen we voor extra consumptie. Rutger Bregman zegt het niet met zoveel woorden, maar consuminderen en jezelf vrijmaken van door marketeers aangepraat consumentisme is de sleutel tot minder nodig hebben en dus minder werken.

Utopie of gewoon haalbaar?

Rutger Bregman verpakt zijn boodschap als ‘de terugkeer van de utopie’. Maar het leuke is dat zijn ideeën (of eigenlijk de uiteenzetting van de ideeën van anderen) helemaal niet zo utopisch zijn. Ik heb zelf goede hoop een deel ervan tijdens mijn leven mee te zullen maken. Het is een kwestie van inzien dat we er allemaal echt alleen maar op vooruit zullen gaan. Een kwestie van de koers uitzetten en vervolgens stappen in die richting maken. In je eigen leven, in wat je je kinderen vertelt over hoe de wereld werkt én natuurlijk in je politieke keuzes.

Rutger Bregman beschrijft ook hoe moeilijk het is om afscheid te nemen van oude standpunten en nieuwe te omarmen. In die zin had ik het als lezer gemakkelijk: mijn eigen standpunten werden keer op keer bevestigd en hier en daar alleen maar aangescherpt. Maar mocht je, of je jezelf nu links of rechts noemt, nieuwsgierig zijn naar vrij eenvoudige manieren om de wereld voor iedereen een beetje leuker te maken… dan is ‘Gratis geld voor iedereen’ het meest laagdrempelige, heldere en behapbare boek om mee te beginnen.

Specificaties van het boek

  • Titel: Gratis geld voor iedereen – over het basisinkomen, de 15-urige werkweek en een wereld zonder grenzen
  • Auteur: Rutger Bregman
  • Gepubliceerd in: origineel 2014, herziene uitgave november 2016
  • Uitgeverij: De Correspondent
  • Aantal pagina’s: 257
  • ISBN-13: 9789082520347
  • Formaat: paperback

Te koop bij De Groene Boekenshop, je eigen favoriete boekhandel en bovendien bij bol.com.

Cecile Bol on LinkedinCecile Bol on PinterestCecile Bol on TumblrCecile Bol on TwitterCecile Bol on Wordpress
Cecile Bol
Schrijver / dichter / foodie @ Hommelgaard
Zelfstandig ondernemer met tekstbureau Studio Vuurvogel || Dichter, vooral in het Engels || Gezin met Remi, Emily, poes & wat kippen