Voor een vriendelijker wereld: compassie met Karen Armstrong
Heel toevallig ruimde ik een paar maanden geleden een stapel oude tijdschriften op en heel toevallig las ik in een van die tijdschriften een interview met Karen Armstrong naar aanleiding van haar toen (in 2011) nieuwe boek Compassie, een cursus in twaalf lessen waarmee je kunt leren met meer compassie samen te leven met je medemensen. Was het echt heel toevallig of juist niet, geen idee. In 2016 was mijn interesse meteen gewekt en ben ik het boek gaan lezen.
De Britse schrijfster en godsdienstwetenschapper Karen Armstrong won in 2007 een prijs van TED (Technology, Entertainment en Design). Aan deze prijs is een geldbedrag van honderdduizend dollar verbonden, maar nog belangrijker, de winnaar mag een wens doen die door TED zo goed mogelijk zal worden vervuld. Karen wist meteen wat ze zou wensen: een platform dat zou leiden tot een vriendelijker wereld, een wereld waarin mensen met meer compassie met elkaar zouden samenleven. Dit Charter for Compassion, samengesteld in samenwerking met belangrijke leiders van de wereldgodsdiensten, is er gekomen en inmiddels uitgegroeid tot een serieuze beweging. Op hun website www.charterforcompassion.org kun je ook zelf een bijdrage leveren.
Compassie is geen nieuw begrip, maar het wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt om aan te geven hoeveel medemenselijkheid een organisatie of bedrijf wel niet uit wil stralen. Zoek het op in woordenboeken en de consequente betekenis is “medelijden, met de intentie om te helpen”. Volgens Karen is die betekenis te beperkt: passie kun je uitleggen als “lijden, ondergaan of ervaren” en compassie betekent dan zoiets als iets “ondergaan met een ander”. We kunnen ons in een ander verplaatsen, de pijn van die ander voelen, alsof het de onze is en begrip opbrengen voor het gezichtspunt van die ander.
Aan de basis van het boek staat daarom dan ook de “gulden regel”, waar eigenlijk alle religies wel een versie van hebben, maar die kort en goed neerkomt op: Wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet, of andersom geformuleerd: Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden. Dat klinkt allemaal heel logisch, want wie wil dat nu niet? Maar waarom gaat het dan zo vaak fout, waarom is er steeds weer oorlog en, op kleinere schaal, waarom kunnen we die ene collega niet uitstaan en maken we ruzie met de buren over het plaatsen van een schutting?
Karen beschrijft in de inleiding van haar boek een belangrijke verklaring voor dit fenomeen, namelijk de evolutie van onze hersenen. De basis van onze hersenen wordt namelijk nog steeds gevormd door het “reptielenbrein”, het hersendeel dat wordt beheerst door de vier V’s: vreten, vechten, vluchten en voorplanten. Het reptielenbrein veroorzaakt agressie, egoïsme, jaloezie, ieder voor zich, kort gezegd tyrannosaurus rex op de werkvloer. Onze hersenen zijn echter verder ontwikkeld. Er zijn nieuwere, intelligentere gedeeltes bijgekomen. Gebruiken we deze “nieuwe” hersenen verkeerd dan kunnen we bijvoorbeeld geavanceerder wapentuig ontwikkelen om in kortere tijd meer medemensen schade te doen. Maar leren we om ze positief te gebruiken dan kunnen we streven naar een vriendelijker wereld.
De cursus Compassie beschrijft in twaalf stappen hoe we onze hersenen op een positieve manier kunnen trainen. Ik ga deze stappen een jaar lang beoefenen, elke maand een. De eerste stap is: Meer weten over compassie. Karen stelt voor om je in deze stap meer te verdiepen in je eigen geloofstraditie of in die van anderen. Even nadenken: waar weet ik alleen maar van horen zeggen iets van en is regelmatig negatief in het nieuws? Ik ga de Koran maar eens lezen…
