Bio, eco, duurzaam, eigenlijk betekenen deze woorden helemaal niets meer. Onze westerse manier van leven is zo ver af van iets wat ook maar lijkt op duurzaam dat ik er een aantal artikelen aan wil wijden. Het probleem zit hem vooral in het gebrek aan kennis bij de consument. Eigenlijk zou je er als consument op moeten kunnen vertrouwen dat de overheid een beetje oplet. Uitzoeken wat de gevolgen zijn van het gebruik van een product is een vak apart. Toch kun je met een nuchtere kijk wel een eind komen. Nog belangrijker is alleen dat we dan ook moeten stoppen om deze producten te kopen.

Dit is niet het hele probleem. Stoppen met iets is een keuze. Je kunt dit zelf en op ieder moment doen. Stoppen met gif in je eten, stoppen met chemicaliën in je huis. Duurzaamheid vraagt een veel grotere inspanning dan alleen maar stoppen met een aantal producten. Gek genoeg is hiervoor nauwelijks aandacht. ‘Cradle to Cradle’ is nu hip. Eigenlijk vind ik ‘Garbage to Garbage’ een betere beschrijving. Bijna alle moderne producten zijn modegevoelig, onnodig en van slechte kwaliteit. Binnen 5 jaar weggegooid en dan rennen naar de winkel. De fiets waar je oma op heeft leren fietsen. De luie stoel van opa, nee, alles moet nieuw en volgens de laatste trend. Duurzaamheid gaat over het geheel. We zitten samen in het zelfde schuitje.

In een ecologisch huis wordt op dit moment PUR lijm gebruikt om de houtvezelisolatie platen te maken. Men adverteert hier zelfs mee, want de platen geven geen formaldehyde meer af. Vroeger werden deze platen ook nog wel gemaakt met behulp van veel water en ook is er een fabrikant geweest die een soort maislijm gebruikte. PUR is nu de norm en ook in de hoek van gelamineerd hout wordt uitsluitend PUR gebruikt. Verder wordt voor de productie van het hout een bos als geheel kaalgekapt en in de bosbouw mag men het terugplanten van monoculturen gewoon duurzaam noemen.

Dit kunnen we niet 1000 jaar volhouden en al helemaal niet als we dit met de hele aardbevolking gaan doen. De mondiale voetafdruk is een maat om een idee van dit probleem te geven. We hebben nu meerdere Aardes nodig voor onze westerse stijl van leven. Een stuk of 5 voor de Amerikaanse levensstijl en ongeveer 4 Aardes voor die van Nederland. Maar zelfs als je voetafdruk klein genoeg is voor één Aarde en je eet bio en je huis is eco, zelfs dan wil dat nog niet zeggen dat je duurzaam bezig bent.

PUR in de ecologische houtvezelplaten bijvoorbeeld, is bij de productie zo onvoorstelbaar giftig, dat er een fabriek in een fabriek gebouwd wordt om er zeker van te zijn dat deze chemicaliën nooit naar buiten komen. Lange tijd heeft de branche ontkend dat er een verband kon zijn tussen de gezondheidsklachten en de aangebrachte PUR-laag, maar nu komen er toch maatregelen. De nieuwe Europese richtlijnen zijn:

Bewoners moeten voortaan hun huis uit als de woning met PUR-schuim wordt geïsoleerd. Er moet grondig geventileerd worden tijdens het werken met PUR. Er moet achteraf geïnspecteerd worden of er nog giftige stoffen aanwezig zijn in het huis. Voor isolatiebedrijven komt er een nieuw streng Europees certificaat.

Ik heb hier even geen woorden voor, dit grenst aan waanzin. Het gaat hier weliswaar over PUR-schuim en niet over PUR-lijm, Toch blijft het verhaal hetzelfde: Er wordt gif gebruikt en waar komt dat uiteindelijk terecht? Voor PVC geldt hetzelfde verhaal. Toch gaan we gewoon door, terwijl je ook voor bijvoorbeeld PP afvoerbuizen kunt kiezen.

De volgende grafiek geeft een beeld van een groeiend probleem. Chronische ziekten zijn een direct gevolg van onze westerse manier van leven. Als iedereen dadelijk chronisch ziek is dan kun je dit niet echt duurzaam noemen.

Om te voorkomen dat we vanuit onwetendheid doorslaan naar ontreddering, denk ik dat het goed is om niet te lang bij problemen stil te staan. Er moet vooral aandacht komen voor oplossingen.

Duurzaam gaat over gesloten cycli. De natuur is volledig gebaseerd op dit soort kringlopen. Er zijn geen lekken in de boot. Zelfs met een klein lek zal de boot uiteindelijk zinken. Minuscule plastic vezeltjes bijvoorbeeld, die bij iedere wasbeurt van onze kleding in het milieu terecht komen. Chemische kleurstoffen, restanten van pesticiden en brandvertragende stoffen. De natuur weet zich hier geen raad mee en het begint zich op te hopen. Zelfs kleine lekken in de kringloop hebben grote gevolgen als je er 50 jaar niets aan doet.

Zorg voor evenwicht om een duurzaam geheel te realiseren. Het extreme verschil tussen arm en rijk op Aarde schreeuwt om aandacht. Ook het fenomeen exponentiële groei vraagt om een oplossing. Als iets ieder jaar een paar procent groeit dan is dit 10 jaar lang best leuk. Na 50 jaar begint zich een probleem af te tekenen. Ons gehele geldsysteem is gebaseerd op rente. De stichting ‘Ons Geld’ kijkt nu naar alternatieven voor de geldcreatie, maar vergeet de rente ter discussie te stellen. Als ik het even bot mag zeggen: Zolang dit niet wordt aangepakt is er geen enkel uitzicht op een duurzame samenleving.

Vermijd verder het verkwisten van ruwe grondstoffen. De enige duurzame manier is om het gebruik te minimaliseren en er vervolgens heel zorgvuldig mee om te gaan. Een dak van zink bijvoorbeeld is na een jaar of 30 een behoorlijk deel van zijn dikte kwijt. Door corrosie en slijtage wordt het metaal aangetast en vervolgens door de regen weggespoeld. Dit materiaal is voorgoed uit de kringloop afgevoerd. Een dak van EPDM-rubber is dan een betere keus. Het rubber mag niet gelijmd worden en het moet volledig worden afgedekt om een zo lang mogelijke levensduur te garanderen. Als je dit materiaal zo goed mogelijk beschermt, is de levensduur bijna oneindig. Het beste alternatief is een dak van gebakken klei of houten leien. Dan moeten we wel een manier vinden om de klei te bakken en te transporteren zonder dat daardoor weer andere problemen ontstaan.

Willen we gras of willen we hei? Dat is de vraag. Soms voel ik me een beetje als de plagger ‘De Bolder’, want als toch niemand geinteresseerd is in werkelijke duurzaamheid en er alleen wat gedweild wordt met de kraan volledig open, dan kan ik ook net zo goed iets anders gaan doen. Een beetje duurzaam is alleen maar het uitstellen van de problemen. Wat ik met de duurzame top 100 van de Trouw moet weet ik nog steeds niet. Fijn dat er 100 mensen te vinden zijn met een duurzame ambitie. Er is toch echt iets meer nodig.

De komende drie jaar wil ik gaan werken aan een ontwerp voor een werkelijk duurzame samenleving. Technologie gaat een heel ondergeschikte rol spelen en ik wil het vooral simpel en kleinschalig houden. Verminder je consumptie met 90% is de basis. Niet te doen? ‘Green Evelien‘ haalt dit met gemak en ook in Frankrijk zit ik ruim onder deze grens.

Uiteindelijk gaat het allemaal om het doorbreken van patronen en het accepteren dat iets minder blits eigenlijk allang goed genoeg is. Een voorbeeld daarvan is de Raspberry-pi computer. Het verbruik is iets meer dan 1 watt en de prijs ligt rond de 40 euro. Veranderen is niet mogelijk zonder een volwaardig alternatief. Een huis van stro en klei is zeer comfortabel, dus dat is een goed alternatief te noemen. Jammer genoeg kon ik bij de berekening van mijn mondiale voetafdruk nergens invullen dat ik in een dergelijk huis woon.

De auto is nog één van de grootste problemen. Vooral het rubber van de bandenslijtage en het ultrafijne stof uit moderne motoren komt allemaal in het milieu terecht. Een keer zullen we naar alternatieven moeten gaan kijken. Een elektrische auto is geen oplossing en ook een auto op waterstof verslijt nog steeds banden en leunt heel sterk op een grootschalige industriële aanpak.

Het bedrijf MDI in Luxemburg is een interessant autootje productieklaar aan het maken. Het gaat om een kleine auto op perslucht. Het bedrijf is alleen één groot mysterie. Ik probeer hen al 5 jaar zonder resultaat te bereiken.

Kopen is stemmen. Iedere keer als je goedkope rommel koopt, stem je voor de wegwerpmaatschappij. Iedere keer als je iets uit China koopt, stem je tegen de lokale economie. Het enige bestaansrecht voor ongeveer alles in ons leven is dat het gekocht wordt.

In de Franse Corrèze zijn er mogelijkheden om een werkelijk duurzame samenleving op te zetten. Het grondwater is zeer schoon, omdat er bijna geen landbouw, industrie en grote steden zijn. De luchtkwaliteit is ook goed omdat het departement in feite één groot bos is. De Corrèze produceert drie keer zoveel energie als er verbruikt wordt door een behoorlijk aantal stuwdammen. Verder is er enorm veel ruimte voor de vestiging van kleinschalige ecologische bedrijven. Als je plannen in die richting hebt laat het me dan weten. Ik ben op zoek naar pioniers die een duurzame samenleving inhoud willen geven.

Peter Blok

Architect, maar vooral bouwer. Op zoek naar het handgemaakte gevoel en karaktervolle interieurs. Met aandacht voor details, alsof een huis een groot meubel is. Gebruikmakend van gezonde en lokale materialen. Een huis als een warme wollen jas, een plek om tot rust te komen.