Gastartikel van Ewoud Koln

De roep om duurzame energie wordt steeds groter en van vervuilende kolencentrales willen we zo snel mogelijk af. Toch wordt op dit moment een groot deel van de groene stroom opgewekt in kolencentrales door het bijstoken van biomassa. Is het wel verstandig om tegelijk met de kolencentrales ook deze biomassa bijstook stop te zetten?

Het Urgenda-vonnis

Op 24 juni 2015 waren de ogen van milieuactivisten van over de hele wereld voor even gericht op Den Haag. Een rechter in de Haagse rechtbank bepaalde namelijk dat de Nederlandse overheid te weinig deed aan het reduceren van de CO2 uitstoot. Een dergelijk vonnis is uniek en haalde het wereldnieuws. In 2020 moet Nederland volgens de rechter 25 procent minder uitstoten dan in 1990, veel minder dan de 14 tot 17 procent die Nederlandse Staat nastreefde. De zaak was door Urgenda, een Nederlandse duurzaamheidsorganisatie, tegen de Staat aangespannen. Tegen de uitspraak is hoger beroep aangetekend, waardoor een definitieve uitspraak nog op zit laat wachten. Mocht het oorspronkelijke vonnis worden gehandhaafd, dan zal de druk toenemen om de vijf kolencentrales in Nederland te sluiten. Dit zou de uitstoot van CO2 in Nederland met liefst 31 procent verminderen. Maar welke gevolgen kan het sluiten van de kolencentrales nog meer hebben op de duurzame energieopwekking in ons land en daarbuiten? Het is altijd goed om de zaken breder te bekijken.

Nationale en internationale afspraken over verduurzaming

In 2010 werd door de Europese Unie een tienjarenplan opgesteld met doelstellingen die de lidstaten in 2020 behaald moeten hebben. Een van de hoofddoelen is het tegengaan van klimaatverandering door duurzamere energie. Volgens de EU moet in 2020 20 procent van de energie uit duurzame bronnen komen. Omdat de doelen per lidstaat op de situatie in dat land worden afgestemd, geldt voor Nederland een percentage van 14 procent. In Nederland werd in 2013 het Energieakkoord gesloten tussen de overheid en veertig belanghebbende partijen. Samen willen zij ervoor zorgen dat onder meer dit percentage van 14 procent duurzame energie wordt gehaald. Er is halverwege de deadline nog veel werk te verzetten, aangezien in 2015 nog slechts 5,8 procent van de energie in Nederland duurzaam werd opgewekt. Het sluiten van de kolencentrales zou dan in ieder geval een stap in de goede richting zijn, toch?

Biomassa bijstook in kolencentrales

Wie aan groene stroom denkt, denkt meteen aan draaiende windmolens of blinkende zonnepanelen en niet aan het verbranden van bomen. Toch is een groot deel van de duurzaam opgewekte energie in Nederland afkomstig van dat laatste, het bijstoken van biomassa. Veel kolencentrales verbranden namelijk naast kolen ook een bepaald percentage aan houtpellets, dit zijn samengeperste korrels van houtresten. Het kappen van bomen en het verbranden hout, waarbij ook CO2 vrijkomt, klinkt niet erg duurzaam. Maar wanneer het onder strenge voorwaarden gebeurd (en in Nederland gelden hiervoor de strengste eisen ter wereld), kan het wel degelijk als duurzaam worden beschouwd. Bomen nemen namelijk CO2 op uit de lucht. Als je voor iedere bijgestookte boom een nieuwe boom plant, dan wordt de vrijgekomen CO2 op den duur weer uit de lucht opgenomen en blijft de totale hoeveelheid CO2 gelijk. Bovendien worden er voor de bijstook in Nederland geen bomen gekapt, het zijn altijd houtresten die uit een andere industrie overblijven. Wel moet duidelijk zijn dat er daadwerkelijk bomen worden terug geplant en dat hier geen biotopen of akkers voor voedsel voor moeten wijken. Het sluiten van de kolencentrales zou betekenen dat het bijstoken van biomassa weg zou vallen als duurzame energiebron.

Averechtse effecten

Een kolencentrale in Nederland die biomassa bijstookt is de Amercentrale van RWE. In 2020 wil RWE dat de centrale voor 80 procent op biomassa draait. Duurzaamheid is daarvoor echter niet de enige reden, RWE ontvangt namelijk, net als alle andere energieleveranciers, SDE+ subsidie voor biomassa bijstook. Deze subsidie is bedoeld om duurzame energiebronnen te laten concurreren met fossiele brandstoffen. Tegenstanders vinden het een slechte zaak dat deze subsidie zo ook naar kolencentrales gaat, waar nog steeds deels kolen worden verbrand. Dat geld zou naar bijvoorbeeld meer windmolens moeten gaan. Voor 2020 kunnen er echter niet meer genoeg windmolens worden gebouwd om aan de doelstelling voor duurzame energie te voldoen, zo stelt Minister Kamp. Als de biomassa bijstook wegvalt, worden die doelstellingen zeker niet gehaald. Maar het middel zou toch niet belangrijker moeten zijn dan het doel? Toch heeft het sluiten van de kolencentrales in Nederland ook een effect op het doel. Wind en zon zijn niet altijd aanwezig, zodat de energieopwekking op die momenten op andere bronnen moet kunnen terugvallen. Bovendien kan op dit moment de weggevallen energie uit kolencentrales nog niet volledig worden opgevangen door windmolens en zonnepanelen. Er zal dan energie moeten worden geïmporteerd uit het buitenland, waar wellicht vervuilendere energie wordt opgewekt. Dat laatste wordt in ieder geval makkelijker gemaakt voor andere landen wanneer er door het sluiten van de kolencentrales in één keer heel veel Europese emissierechten (ETS) op de markt komen, waardoor de prijs voor vervuilende uitstoot daalt.

Een geleidelijke energietransitie

Behalve dat het onmiddellijke sluiten van de vijf overgebleven kolencentrales in Nederland de Staat ongeveer 7 miljard euro zal kosten, valt daarmee ook de biomassa bijstook weg. Is het wellicht niet beter om de kolencentrales op deze manier in te blijven zetten als overgangsmiddel naar een volledig duurzame energieopwekking? Zo kan duurzame biomassa in de vraag naar energie blijven voorzien, totdat wind- en zonne-energie klaar zijn om dit volledig over te nemen.

Bijdrage van Ewoud Koln. Ewoud Koln is momenteel een masterstudent aan de Universiteit Utrecht waar hij de opleiding Energy Science volgt. Bij deze master leer je over energiesystemen, duurzame energie en word je uitgedaagd om nieuwe oplossingen te vinden voor een overgang naar 100% duurzame energie. Oorspronkelijk komt Ewoud uit het oosten van het land; hij groeide op in de buurt van Nijmegen. Toen hij met een schooluitstapje een keer langs mocht bij de Gelderland kolencentrale raakte hij gefascineerd door energie en het opwekken daarvan. Als jonge jongen spaarde hij al voor een zonnepanneel voor op het dak. Na de middelbare school heeft Ewoud daarom de bachelor ‘Science’ aan de Radboud Universiteit gevolgd, voor hij aan zijn huidige master begon.

Gastblogger

Gastblogger @ Eigenwijs Blij

Eenmalige bijdrages aan Eigenwijs Blij plaatsen we als 'Gastblogger'.