Opinie & Individu

Waarom zou je mensen met een inkomen van 100k per jaar een basisinkomen willen geven?

Afgelopen week was het International Basic Income Week. Ook in Nederland werd een stap vooruit gezet: er werd over het onvoorwaardelijke basisinkomen gedebatteerd in de Tweede Kamer. Ondanks wat mitsen en maren ben ik een groot voorstander van het basisinkomen. Maar dan wel voor iedereen. Dus ook voor mensen die meer dan 100.000 euro per jaar verdienen. Ja, echt.

Spoedcursus onvoorwaardelijk basisinkomen

Het onvoorwaardelijke basisinkomen is helemaal geen nieuw concept, maar is sinds 2008 wel weer helemaal in de spotlight komen te staan. Een spoedcursus basisinkomen kun je vinden bij De Correspondent, waar Rutger Bregman antwoord geeft op 13 prangende vragen over het basisinkomen.

Als je mensen zomaar geld geeft dan doen ze niks meer, denken we vaak. Maar in de afgelopen paar jaar is een revolutie in het denken over armoede, werk en welvaart op gang gekomen. Is het tijd voor een radicale hervorming van onze verzorgingsstaat?

Vier criteria voor een basisinkomen

Waaraan zou een basisinkomen moeten voldoen om zich een basisinkomen te mogen noemen? Volgens de Vereniging Basisinkomen zijn er vier simpele voorwaarden: universeel, individueel, onvoorwaardelijk en hoog genoeg. Onvoorwaardelijk betekent dat de enige voorwaarde is dat je leeft. Of je bakken met geld verdient is niet relevant.

4kriteria-obi-vierkant

Toch weer morrelen aan deze criteria

Nederland zou Nederland niet zijn als we niet toch aan deze criteria zouden gaan morrelen. Het is onze cultuur om graag in het etensbakje van de buurman te kijken terwijl we onze eigen brokken opschrokken (zoals de kat van mijn ouders steevast deed). Leuk, gratis geld voor iedereen, maar niet voor wie we het niet gunnen.

Dat lijken ze ook bij Basisinkomen 2018 te vinden, en verder sympathiek burgerinitiatief dat probeert om met een petitie druk op de politiek te zetten en een basisinkomen in Nederland vanaf 2018 mogelijk te maken. Tof. Ik heb getekend. Maar wat schetst mijn verbazing als ik rondklik op de site… in hun rekenvoorbeelden vind ik onderstaande spreadsheet:

berekening-basisinkomen

Nooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo! Nog voordat je goed en wel in gesprek bent aan de poten van je eigen stoel zagen. Argh, ik ben er een week lang woedend om geweest en besloot daarna om toch maar dit artikel te schrijven.

Waarom geld geven aan de rijken?

Goed. Ik begrijp het. Het voelt tegennatuurlijk en gewoonweg wat oneerlijk. Iemand die een ton per jaar verdient is best wel rijk te noemen. Om zo iemand te spekken met 850 tot 1.000 euro per maand voelt een beetje… gek. Maar dit gevoel moet je echt opzij zetten. Net als het gevoel dat ‘je moet werken voor je geld’. Want als je aan zulke beperkingen blijft vasthouden is het hek van de dam en zullen er steeds meer beperkingen worden bedacht. Zeker in Nederland.

Ik verdien geen 100.000 euro per jaar. En de jaren dat dat bedrag in mijn bereik lag liggen ver achter mij en ik ambieer ook niet om daarnaar terug te gaan. Ik kan dus niet in de hersenen van rijke mensen kijken. Maar ik kan wel een inschatting maken op basis van common sense.

Wel een basisinkomen bij een inkomen van 100k en meer: wat gebeurt er dan?

Allereerst: waar hebben we het over? Volgens dit artikel gaat het maar om 1,3 procent van de personen met een belastbaar inkomen: 176.000 mensen. Geef die 12.000 euro per jaar en je hebt het over 2,1 miljard euro. Jemig-de-pemig! Maar zo veel is dat nu ook weer niet als je bedenkt dat alle toeslagen, uitkeringen en bijslagen bij elkaar (die met het basisinkomen niet meer nodig zullen zijn) zo’n 110 miljard euro lijken te kosten (volgens dezelfde cijfers van Basisinkomen 2018).

Niet al die mensen zijn grijpgrage gierigaards zonder hart. Sterker nog, dat zijn de meeste mensen niet. De kans is daarom heel groot dat een deel van hen ervoor zal kiezen (een deel van) hun basisinkomen aan goede doelen te schenken of te investeren in goede projecten waar anders niet in geïnvesteerd zou worden. De kans is heel groot dat de netto kosten van ‘het spekken van de rijken’ bij een onvoorwaardelijk basisinkomen daardoor veel lager zullen komen te liggen dan 2,1 miljard euro.

Geen basisinkomen bij een inkomen van 100k en meer: wat gebeurt er dan?

Dat zou wel eens veel duurder kunnen uitpakken dan 2,1 miljard euro. Ja, echt. En wel om deze redenen:

Je stimuleert een wij tegen zij gevoel

Sluit een groep buiten en deze groep sluit zichzelf buiten. Zo gaat dat. Dus als je een taart hebt en iemand krijgt geen stukje, dan wil deze persoon niet meer op jouw feestje komen. Dat zien we nu aan de ‘onderkant’ van onze samenleving, maar dat kun je net zo goed creëren aan de ‘bovenkant’. Mensen met een hoog inkomen zullen juist minder solidair worden, onder meer op het gebied van goede doelen en filantropische investeringen. “Jullie hebben toch je basisinkomen? Wij werken tenminste voor ons geld!” Een nieuwe kloof in de samenleving en een potentieel gevaar voor de politieke voorkeur van de rijkeren.

Je creëert graaiende haantjes ten koste van anderen

Stel, je verdient 90.000 euro per jaar door knalhard te werken. Je wordt beloond met een promotie. Je moet nog ietsje harder werken, maar krijgt voortaan wel 102.000 euro per jaar. Raad eens welke vinger jij achter je rug de lucht in zult steken waarna je een zware onderhandeling over je salaris ingaat? Het verliezen van het basisinkomen bij een bepaald inkomensniveau zal simpelweg worden gecompenseerd. Dus iemand gaat dan ineens omhoog naar 114.000 euro per jaar. Die 12.000 moet ergens vandaan worden gehaald binnen het bedrijf. Een investering die niet doorgaat misschien. Of een broodnodige medewerker die nu net niet aangenomen kan worden, waardoor de werkdruk stijgt.

Je stimuleert creatief boekhouden

En als je dan toch 105.000 euro per jaar verdient, dan zou je wel gek zijn om niet je best te doen om dat minder te laten lijken, toch? Ik ben heel eerlijk van aard, maar zelfs ik zie hier nog wel de sport van in. Een aftrekpostje hier, een gift binnen de familie daar… Hup, zo is 12.000 euro snel verdiend. Zie je al een patroon? Hoe voorwaarden aan een ‘onvoorwaardelijk’ basisinkomen het slechtste in de mens naar boven kan halen?

Je zorgt voor kosten in de vorm van administratie

Gesjoemel leidt tot controles en controles kosten geld, want daar heb je weer controleurs voor nodig. En die controleurs maken ook weer fouten zo af en toe en dat leidt weer tot rechtszaken. De hoeveelheid administratie die je jezelf op de hals haalt met zo’n voorwaarde is enorm. En irritant voor iedereen.

Het is enorm ingewikkeld om eerlijk uit te rekenen

Misschien wel het grootste probleem: hoe reken je het in godsnaam uit? En wat maakt 100.000 euro dan een eerlijke grens? Op papier kan een verzamelinkomen namelijk heel anders uitpakken dan in je portemonnee!

  • Dilemma 1: je bent zzp’er en hebt een topjaar gehad. Je winst uit onderneming is 110.000 euro. Well done! Door de (huidige) zelfstandigenaftrek en de MKB-winstvrijstelling valt je officiële verzamelinkomen echter flink lager uit, namelijk op ongeveer 85.000 euro. Wel of geen basisinkomen?
  • Dilemma 2: je bent werknemer en verdient 70.000 euro. Gefeliciteerd met je mooie salaris. Helaas overlijden je ouders dit jaar en erf je een godsvermogen. Wel of geen basisinkomen?
  • Dilemma 3: je verdient gewoon modaal, zeg maar 35.000 euro. Maar ineens staat Gaston voor de deur; de straatprijs en je had 3 loten! Hoppa, 75.000 euro erbij. Wel of geen basisinkomen?
  • Dilemma 4: je bent eigenaar van 4 vakantiehuisjes en verdient met de verhuur ervan zo’n 40.000 euro per jaar. Je vermogen heeft echter wel een waarde van 800.000 euro. Wel of geen basisinkomen?
  • Dilemma 5: je hebt een droom. Je gaat nu een paar jaar knalhard werken en extreem verdienen om je daarna volledig te kunnen wijden aan het opzetten van een stichting voor eenzame gehandicapten. Wel of geen basisinkomen?

Met voorwaarden sta je dromen in de weg

Met deze dilemma’s wil ik je aan het denken zetten over wat puzzelen met geld kan doen met je dromen. Mijn moeder gaf mij ooit een geweldig advies: “Leef nooit voor de Belastingdienst.” Maar het kan soms gruwelijk verleidelijk zijn om dat wel te doen.

Precies dat is wat het onvoorwaardelijk basisinkomen probeert te doorbreken. Precies dat is het juk wat arm én rijk kunnen afwerpen mocht het basisinkomen ooit realiteit worden. Voorwaarden kweken kosten, bureaucratie, controle, administratie, zeikerds en sjoemelaars. Onvoorwaardelijkheid kweekt vrijheid, ruimte om te dromen én om te geven. Daarom dus.

Cecile Bol on LinkedinCecile Bol on PinterestCecile Bol on TumblrCecile Bol on TwitterCecile Bol on Wordpress
Cecile Bol
Schrijver / dichter / foodie @ Hommelgaard
Zelfstandig ondernemer met tekstbureau Studio Vuurvogel || Dichter, vooral in het Engels || Gezin met Remi, Emily, poes & wat kippen