Durven & Ondernemen

Zelf een huis bouwen van hout, stro en klei: mijn ervaringen

Een droom? Voor mij is de belangrijkste motivatie geweest om iets te bouwen zonder een lening bij de bank en met een minimale milieubelasting. Low budget, maar wel goed uitgedacht en gemaakt van lokale en natuurlijke materialen. Zelf ben ik architect en in Frankrijk heb ik een stuk grond gekocht om te gaan experimenteren. Met stro en klei had ik helemaal geen ervaring. Voor mij is nu één ding helemaal duidelijk: dit heeft toekomst.

Ik gebruik het idee van zelf iets bouwen als kapstok om zowel op de praktische als ook op de sociale en ecologische kant in te gaan. Het bouwen van je eigen huis is het leven in eigen hand nemen. In het Westen is het bouwen een professionele aangelegenheid. Architectuur is een serieuze zaak en gewoon iets doen omdat het leuk is en daar de tijd voor nemen, past niet in dit straatje. Veel mensen zouden eigenlijk in een soort ‘hobbithuis’ willen wonen.

eigen-huis-bouwen-5

Ik wil graag iets vertellen vanuit mijn eigen beleving en ervaring. Waarom heb ik mijn eigen huis gebouwd en wat kwam daar allemaal bij kijken? Veel te veel om allemaal in één keer te vertellen natuurlijk, maar als iemand vragen heeft is dit weer een aanleiding voor een volgend stukje.

Een eigen huis bouwen gaf mij de mogelijkheid om werkelijk alles anders te doen. Een ‘eigenwijs blij’ huis. Uiteindelijk is een huis een comfortabele plek, waar je het naar je zin hebt. Niets meer en niet minder. We zijn vergeten om een huis in termen van kwaliteit te bekijken. Alles gaat van tegenwoordig om kwantiteit. Denk bij kwaliteit vooral aan dingen die je niet kunt meten. Hoe voelt het huis? Veel huizen zijn compleet standaard, vanwege waardevastheid, garanties en het vermijden van risico’s. Van alle technieken die ik bij de bouw van mijn huis gebruikt heb is er tijdens mijn studie niet één aan de orde gekomen.

Sinds een jaar of 15 is er een groeiende stroom eigen bouwsels en kleine huisjes op internet te zien. Stuk voor stuk gebouwd met een minimaal budget en voorzien van heel veel innovatieve oplossingen. Karaktervol, handgemaakt, huizen met humor, vol leven. Op het moment dat je besluit om zelf met klei en stro aan de gang te gaan is er altijd het ongevraagde oordeel en advies van vrienden en familie. De beste stuurlui staan aan wal en iedereen wil natuurlijk komen helpen, maar als het er op aankomt komt men één keer opdagen en sta je er verder alleen voor.

eigen-huis-bouwen-3

Verlies van status is een verhaal apart. In Nederland heeft men onbewust een enorm dwingend idee over hoe het hoort en vooral wanneer je ‘geslaagd’ bent. Veel mensen snappen nog steeds niet waarom ik dit pad ben ingeslagen. Het is te vergelijken met een huisarts die op een zeker moment besluit om de overstap naar een alternatieve therapie te maken. Die verliest veel en moet vaak weer onderaan beginnen.

Je zou een huis kunnen bouwen voor 50 euro. Het enige waar je dan geld aan uitgeeft is een flink stuk landbouw plastic voor het dak. Over verlies van status gesproken. Een Canadees, Mike Oehler, heeft hier een sport van gemaakt. Zijn huizen zijn goedkoop en ook nog eens onzichtbaar. Een Engelse boer bouwde een huisje voor 150 pond. Waarschijnlijk is dit bedrag voor spijkers, schroeven, scharnieren en dergelijke. De rest is klei, stro en stammen zo uit het bos. Het huis van Simon Dale in Engeland is ook een goed voorbeeld.

De vraag is of je voor dit soort huizen in Nederland een bouwvergunning krijgt. In Frankrijk hoef ik alleen maar aan te tonen dat mijn huis voldoende geîsoleerd en tochtdicht is. Als je op een plek bouwt die niet tussen de huizen ligt heb je verder behoorlijk de vrije hand. Ik hoop dat er in de toekomst ook in Nederland meer ruimte gaat komen voor low-budget en ecologische zelfbouw.

Men is wel makkelijker geworden in Nederland. Zelfbouwers kunnen sinds 1 juli 2015 meer zelf bepalen. Minister Blok (Wonen en géén familie) vereenvoudigde namelijk de eisen in het Bouwbesluit 2012. Dat betekent meer vrijheid bij het ontwerpen van je eigen huis zoals de trappen, de hoogte van het plafond en de omvang van badkamer en toilet. Volgens de gemeente Almere belemmert de huidige regelgeving zeer persoonlijke bouwplannen. Het gaat dan bijvoorbeeld om eisen die de wet stelt aan het percentage verblijfsruimte, de aanwezigheid en hoogte van deuren en de daglichttoetreding. Allemaal zaken die niets van doen hebben met de veiligheid of deugdelijkheid van de woning.

De grond in Nederland is duur, als je al een stukje kunt bemachtigen. Vervolgens zit je dan vaak behoorlijk dicht op de buren. Mijn huis is nog steeds niet helemaal af en ik ben al 2 jaar bezig. Ik heb het voordeel dat ik hier in Frankrijk niet echt buren heb. In Nederland had ik het al lang met omwonenenden aan de stok gehad. Voor een zelfbouwproject dat grenzen verlegt is bouwen in het buitenland eigenlijk de enige optie. Je hoeft natuurlijk niet meteen te emigreren; je zou ook iets kunnen bouwen voor de verhuur aan toeristen, om er uiteindelijk zelf te gaan wonen.

Er zijn twee valkuilen voor de aspirant-huizenbouwer. De eerste is door de oneinigheid aan mogelijkheden niet meer kunnen kiezen en daarom nooit beginnen aan de bouw. De tweede is te groot denken, waardoor het hele verhaal onhaalbaar wordt. Als je een traditioneel huis van baksteen en beton zelf wilt bouwen, dan ben je nog niet jarig. Ook een houten huis van 150 m² is een hoop werk. Start kleiner en later kun je altijd nog iets aanbouwen en deze tweede fase kun je het beste meteen mee ontwerpen. Gedeeltelijk zelfbouw, waarbij je de ruwbouw door een aannemer laat doen is ook een optie. Wees realistisch over je eigen capaciteiten en onderschat niet hoeveel motivatie je nodig hebt om een project dat minstens een jaar kost af te ronden.

eigen-huis-bouwen-4

‘Keep it simple’ is een gouden regel. Ik heb voor mijzelf een bouwsysteem uitgedacht, waarbij ik het hele houtskelet met 3 houtmaten kon maken. Een brede plank van 210x30mm, een smalle plank van 120×30 en een lat van 50×30. De kolommen zijn bijvoorbeeld opgebouwd uit 5 smalle planken, die met houtdraadbouten met elkaar verbonden zijn. De dakliggers zijn met deze kolommen vervlochten en er onstaat een manier van bouwen die Japans aandoet.

Ik volgde de tactiek om het dak als eerste te maken. Vervolgens kon ik droog werken aan een funderingsrand, strobalen wand en een kleivloer binnen. Het is ook prettig bijvoorbeeld om de strobalen direct droog op te slaan, zonder gedoe onder een zeiltje buiten. Het is belangrijk om een duidelijk plan te hebben met een begin en een eind. Als gereedschap heb ik een accuboormachine, een cirkelzaag, een decoupeerzaag, een schuurzool en een handschaafmachine.

Een simpel huis zou je in 1000 uur kunnen bouwen. Een simpel en klein huis is maar 500 uur werk. In mijn huis is meer tijd gaan zitten, omdat ik het rond heb gemaakt en heb voorzien van veel details en een compleet interieur. Verder heb ik behalve het ruwe graafwerk alles zelf gedaan. Al met al een uur of 3000. Je zou hier zeker 1000 uur af kunnen halen omdat ik een aantal zaken, achteraf gezien, niet helemaal handig heb gedaan. Verder bouw ik maar een paar uur per dag. Volle dagen werken geeft behoorlijk veel tijdswinst, omdat je helemaal in het project zit en niet steeds een half uur bezig bent met het zoeken en aansluiten van gereedschap. Ook heb ik het huis maar gedeeltelijk prefab gemaakt. In mijn volgende project ga ik al het hout vooraf op maat maken. Meten, zagen en nadenken tijdens de bouw kost veel tijd. Ook zijn we al in het huis gaan wonen voordat het helemaal af was. De afbouw kost dan meer tijd dan wanneer je in een leeg huis bezig bent.

eigen-huis-bouwen-2

Het resultaat is een huis van 10.000 euro voor ongeveer 80m² woonoppervlak. Door een slimme plattegrond zitten er maar liefst 5 slaapkamers in. Het geeft enorm veel voldoening om met je eigen handen iets maken. Goed om bij stil te staan is de verhouding tussen materiaal- en arbeidskosten. Bij mijn huis is dat 1 op 10. Een standaard nieuwbouwhuis gaat richting 1 op 2. Dit geeft mogelijkheden om meer lokale mensen werk te bieden in de bouw.

Naast lage bouwkosten is het omlaag brengen van vaste lasten ook een aandachtspunt geweest. Wanden en een dak van strobalen zijn enorm isolerend. Het huis heeft geen riool of electriciteitsaansluiting en op termijn wil ik uitsluitend regenwater gaan gebruiken. Tot slot heb ik klei als vloer gebruikt. Ik wilde in mijn huis zo weinig mogelijk beton gebruiken en na wat experimenteren bleek een mix van klei, zand en stenen zo uit de tuin zeer goed te werken.

De bouw is de grootste, meest vervuilende en energie verslindende industrie op aarde. In China wordt op dit moment in één jaar meer beton gebruikt dan Amerika in de hele geschiedenis heeft gebruikt. Zand voor beton begint schaars te worden. Zand uit de woestijn is niet geschikt. Door zand in beton te verwerken gaat het voorgoed verloren. Een zand-klei mix hoef je alleen maar te vermalen. Door er opnieuw water bij te voegen kun je er weer iets anders mee bouwen. Ook het zand uit de mix is met water en een zeef terug te winnen. Bouwen met stro, hout en klei is de enige werkelijk duurzame bouwtechniek en ik hoop dat hiervoor in de toekomst veel meer aandacht komt.

Peter Blok on Wordpress
Peter Blok
Architect, maar vooral bouwer. Op zoek naar het handgemaakte gevoel en karaktervolle interieurs. Met aandacht voor details, alsof een huis een groot meubel is. Gebruikmakend van gezonde en lokale materialen. Een huis als een warme wollen jas, een plek om tot rust te komen.