Huis & Tuin

Een insectenhotel kopen, waar let je op?

Tuincentra, supermarkten, bouwmarkten, de Action en de HEMA: overal kun je tegenwoordig insectenhotels kopen. Vaak zijn ze erg goedkoop en zien ze er vrolijk uit. Maar helaas werken de meeste van die insectenhotels in de winkels niet of nauwelijks. Insecten maken er geen gebruik van omdat ze slecht in elkaar zitten. En de hotelletjes hangen zinloos aan veel schuttingen met de teleurstelling als gevolg. Als je de tijd en interesse hebt, kun je veel beter zelf een goed hotel maken dat wel werkt. Wil je dat niet, dan zijn er een aantal dingen waar je op kunt letten bij de aanschaf van een insectenhotel in de winkel om toch een goed insectenhotel te kopen.

Een bijenhotel is geen insectenhotel

Vaak hebben de hotels in de winkel allerlei vakjes met verschillende materialen voor verschillende soorten insecten. In de basis is dat een leuk idee, maar in de praktijk gaat het daar vaak al mis. Solitaire bijen houden van een zonnige, droge plek. Dus wil je bijen helpen, dan hang je je bijenhotel hoog en droog pal op het zuiden in de zon.

Oorwormen en pissebedden houden juist van schaduw en vocht. Oorwormen zijn goede plaagbestrijders van bijvoorbeeld bladluis. Maar die kun je dus niet lokken met een insectenhotel in de zon. Je kunt beter een oorwormenpot voor ze maken en die in de schaduw hangen. Hier uitleg hoe je een oorwormenpot kunt maken. Soms slapen oorwormen wel in een nestgang die bedoeld is voor solitaire bijen. Maar ze poepen er ook in, waarna de bijen er niet meer in willen. Bijen vliegen eenvoudig naar hun eten. Torren, kevers, oorwormen en lieveheersbeestjes kunnen dat soms ook, maar veel soorten moeten het lopend doen. Dan is het handiger als de nestplek of schuilplek dicht bij het eten is.

In de praktijk is het dus helemaal geen goed idee om allerlei verschillende insecten samen in één insectenhotel te huisvesten. Beter kun je een bijenhotel gebruiken voor bijen, een oorwormenpot voor oorwormen, enzovoorts.

Blokken hout met geboorde gaten

Een aantal soorten solitaire bijen nestelt in houtblokken met geboorde gaten. Die blokken kunnen dus zeker helpen in je bijenhotel van de winkel. In Nederland en België zijn gaten met een diameter van 4 tot 8 mm het populairste. Die worden o.a. gebruikt door rosse metselbij en gehoornde metselbij (6-8 mm) en ranonkelbij (4-5 mm). Er zijn ook wel wat soorten die al gangen van 3 mm gebruiken en grote soorten die zelfs gangen van zo’n 10 en 11 mm gebruiken. Maar de kans op succes is tussen 4 en 8 mm veel groter. Helaas hebben veel insectenhotels uit de winkel maar een paar boorgaten en zijn die doorgaans groot of te groot. Zoek dus een hotel met boorgangen van de juiste maten. Of boor er zelf nog een paar wat kleinere gangen bij.

Verder is het belangrijk om te letten op de houtsoort en vooral de kwaliteit van de geboorde gangen. In zachtere houtsoorten die snel geboord zijn, zie je vaak rafels aan de randen. Die rafels maken zo’n gang voor een bij met tere vleugeltjes onbruikbaar. Zoek dus een bijenhotel waarbij de gangen netjes en glad geboord zijn.

De diepte van de gangen is ook belangrijk. Hoe dieper, hoe beter. Een diepte van zo’n 15 cm is ideaal. De meeste bijenhotels in de winkel komen amper op 5 cm en dat is te ondiep. Een metselbij maakt in zo’n gang broedcellen van ongeveer een centimeter diep. In elke cel komt een voorraadje stuifmeel en een eitje. De cellen voorin zijn kwetsbaar voor weersinvloeden, parasieten en vogels. Dus die sneuvelen vaak. Hoe dieper de gang, hoe groter de kans dat er volgend jaar nieuwe bijen uit te voorschijn komen.

Bamboe stokken en rietstengels

Veel insectenhotels hebben ook een vak met bamboestokken of rietstengels. Dat soort holle stengels kunnen door een aantal soorten bijen gebruikt worden. Ook hier gelden de diameters die ik hierboven al beschreef. De bamboe in de insectenhotels in de tuincentra hebben vaak een veel te grote diameter en worden dus meestal niet gebruikt door bijen. Riet zit vaak tussen de 2 en 4 mm en kan door kleinere soorten gebruikt worden. Bamboe zou idealiter tussen de 5 en 8 mm moeten zitten wellicht met wat uitschieters naar 9 of 10 mm.

Bij holle stengels is het verder belangrijk dat ze ook echt hol zijn, maar wel dicht van achteren. Riet en bamboe (beide grassen) groeien met van die knopen in de steel. Op de knoop is de gang dicht. Heb je zo’n knoop al behoorlijk aan het begin zitten, dan heb je dus eigenlijk een hele ondiepe gang. Je wilt de knoop dus zo ver mogelijk achterin hebben. Maar het is wel belangrijk dat die er überhaupt in zit, want de gang moet achteraan wel dicht zitten.

Stokjes die niet hol zijn

Er worden ook insectenhotels verkocht met een vakje met stokjes erin. Die zijn zinloos. Sommige solitaire bijen nestelen wel in holle stokjes. Maar dan moeten ze wel hol zijn, of van dat zachte merg hebben dat ze er makkelijk uit kunnen knagen. Als het gewoon houten stokken zijn, kan er geen bij in.

Bovenin een vak met stokjes die niet hol zijn. Onderin houtwol waar de torren te ver voor moeten lopen. En het midden wordt niet gebuikt.

Holle ruimtes met een plankje met gleuven ervoor voor vlinders

Zo’n vak dat dicht is gemaakt met een plankje ervoor waarin enkele gleuven zijn gemaakt zijn bedoeld voor vlinders. Die kunnen bij slecht weer naar binnen kruipen en daar schuilen. Ook zijn er een paar soorten die als vlinder overwinteren. Maar dat is de theorie. In de praktijk blijken ze zelden tot nooit gebruikt te worden door vlinders. Ik zat laatst bij een lezing van iemand van de Vlinderstichting. Ze gaf aan dat de enige uitzondering is als je in de winter per ongeluk een slapende vlinder verstoort op zolder of in de schuur. Als die te vroeg wakker worden omdat het te warm is bijvoorbeeld. Zo’n vlinder kun je dan voorzichtig pakken en in zo’n vakje zetten. Door de kou zullen ze dan waarschijnlijk weer in winterrust gaan en die winter verder doorbrengen in je hotel.

Holle ruimtes met een plankje met gaten ervoor

Er zijn ook insectenhotels met een vak dat met een plankje is dichtgemaakt waarin een paar gaten zijn geboord. Die zijn gewoon onzin.

De bamboe stokken zijn lomp en rafelig gezaagd en zitten vol scherpe rafels. Het vak onderaan met de paar gaatjes is zinloos.

Dennenappels en houtkrullen

Vaak is er ook een vak met houtkrullen of dennenappels in een insectenhotel te zien. In mijn ervaring worden die weinig gebruikt door insecten. Het kan zijn dat er af en toe een kever, tor, lieveheersbeestje, oorworm of spin in schuilt. Maar dat zal beter werken als je het hotel op de grond zet in de halfschaduw of schaduw. En dan komen de bijen niet meer. Het is niet dat er nooit een insect in de dennenappels of houtkrullen zal schuilen. Maar de impact zal laag zijn. Het is vooral een manier van de fabrikant om snel, goedkoop en visueel aantrekkelijk een insectenhotel te vullen.

Holle stengels in de breedte

Ik kwam ook een insectenhotel tegen met een vakje waarin holle stengels in de breedte waren gelegd met gaas ervoor. Bij hoge woningnood onder solitaire bijen zouden die af en toe gebruikt kunnen worden. Mits de stengels aan een kant dicht zijn en de bij er vanaf de andere kant bij kan kruipen. Maar diezelfde stengels zouden het in de lengte, dus met de opening in de zon, veel beter doen.

Stenen

Soms zijn ook stenen te vinden in een insectenhotel. Er bestaan een paar soorten muurwespen in Nederland en België die wel nestelen in boorgangen in stenen en voegen. Maar dan gaat het weer om kleinere diameters. Van die bakstenen met rechthoekige gaten erin worden niet gebruikt. Een steen in een insectenhotel kan wel helpen de kast wat meer te laten opwarmen in de zon, maar wordt niet gebruikt om in te nestelen.

Gaas voor de ingang van je insectenhotel

Woon je in de buurt van oud bos en zijn er spechten en mezen in de buurt? Dan is het verstandig een insectenhotel te kopen waar gaas voor gespannen is. Met name de grote bonte specht is berucht. Die kan in een kwartier een heel bijenhotel kapot hakken en leeg eten. Omdat ze een lange snavel en nog langere tong hebben, is het belangrijk dat het gaat minimaal 5 cm voor de nestgangen zit.

Bij veel insectenhotels die te koop zijn zit er alleen gaas voor de vakken met dennenappels en houtkrullen. Maar dat gaas is dus ook nodig bij de andere vakken. Een maaswijdte van 12 tot 20 mm is ideaal.

Verf en kleurtjes

Soms is het dakje, of zelfs een deel van de inhoud van een insectenhotel in de winkel geverfd of op een andere manier behandeld. Dat is altijd een slecht idee. Want insecten en andere dieren houden niet van behandeld hout. En de geur van verf en andere stoffen kan ze al afschrikken, waardoor ze je insectenhotel voorbij vliegen.

Goedkoop en snel

Sta je in een winkel te twijfelen bij de insectenhotels, besef dan dat ze vaak spotgoedkoop zijn en dus eigenlijk alleen rommel kunnen zijn. Wil je een goed insectenhotel, dan moet je bereid zijn wat meer te betalen of er zelf een te maken.

Dit is een stukje van een insectenhotel dat voor € 249 te koop stond. De holle stengels zijn helemaal rafelig en dus onbruikbaar. En dat vak rechtsonder is snel en goedkoop gevuld, maar zinloos. Dus een duurder insectenhotel is niet per se beter.

Zelf een insectenhotel maken

Zelf een insectenhotel maken is helemaal niet moeilijk. Maar vraagt wel wat tijd en geduld. Een bijenhotel bijvoorbeeld stelt in feite niks voor. Je neemt een dik blok hout en boort daar voorzichtig een hele hoop gaten tussen de 4 en 8 mm in. Je plaatst het blok met de gangen in de zon op een droge plek. En je bijenhotel is klaar. Succes is, in de meeste regio’s, gegarandeerd.
Voor een uitgebreidere uitleg over hoe je zelf een bijenhotel kunt maken verwijs ik je graag naar dit artikel over het zelf maken van een goed bijenhotel.

Toch een goed insectenhotel kopen

Heb je geen boormachine, tijd of een andere reden om liever een insectenhotel te kopen, dan raad ik aan bovenstaande tips in acht te nemen. Sla de grote tuincentra en bouwmarkten sowieso over, die zijn niet bezig met natuur, maar met geld verdienen. Die insectenhotels worden duidelijk gemaakt door mensen die niets van insecten af weten. Ik heb de indruk dat de meeste insectenhotels van Vivara en Natuurmonumenten vrij goed zijn. Ook zijn er een paar specifieke partijen die professionele bijenhotels verkopen. Er zijn dus zeker wel goede insectenhotels en bijenhotels te koop, maar dan moet je net wat beter zoeken en wat meer betalen.

Je insectenhotel plaatsen of ophangen

Heb je een goed insectenhotel gemaakt of gekocht? Dan is het tijd die op een goede plek te plaatsen. Heb je een bijenhotel? Hang of plaats het dan op minimaal een halve meter hoogte, maar liever op 1 a 1,5 meter pal op het zuiden in de zon. Zelf plaats ik ze het liefst op ooghoogte (van kinderen en mezelf) zodat ik de dames goed kan bestuderen. Solitaire bijen steken niet, dus je kunt er gewoon met kinderen pal voor gaan staan om te kijken, leren en te genieten. Heb je een oorwormenpot? Hang die dan in een fruitboom in de halfschaduw in de buurt van bladluizen.

Remi van Beekum on LinkedinRemi van Beekum on Twitter
Remi van Beekum
Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard
Permacultuur/voedselbos @ de Hommelgaard | Ondernemer @ Kiemfabriek | online communicatie voor duurzame/sociale bedrijven | gitaarmuziek | duurzaamheid | man van Cecile | vader van Emily | Eext/Drenthe