Als je een boom of struik in je tuin plant, wil je natuurlijk dat die snel aanslaat, niet doodvriest of uitdroogt en voldoende voeding krijgt om snel gezond te groeien. De beste manier om dat te doen is met sheetmulchen. In dit artikel leg ik uit wat sheetmulchen is, hoe het werkt en laat ik zien dat je op deze manier je planten een kickstart kunt geven met minimale moeite en kosten.

Waarom sheetmulchen?

Veel fruitbomen en struiken wortelen heel ondiep. Een appelboom bijvoorbeeld heeft een flink deel van de wortels vlak aan de oppervlakte. Plant je zo’n boom in een grasveld, zoals in de meeste boomgaarden het geval is, dan concurreert die boom dus met het gras om water en voedingsstoffen. Haal je het gras, en dus de concurrentie weg, dan kan de appelboom sneller en gezonder groeien. Maar schoffelen of spitten rond je boom kan niet, want dan beschadig je ook de wortels van je boom. Bestrijding van het gras moet dus van bovenaf zonder de bodem en het bodemleven te verstoren. Dat kan door het gras te bedekken en zo het licht weg te nemen. Na een groeiseizoen zal het gras dood zijn en verteren tot voeding voor je boom of struik. Dat geldt trouwens niet alleen voor gras, maar voor bijna alle planten op de grond.

Als je het gras meteen bedekt met organisch materiaal vol voedingsstoffen, wordt de bodem langzaam gevoed met voeding die je boom kan opnemen. Compostering ter plekke. Dat scheelt meteen ook gehannes met een composthoop. Compostering ter plekke van bovenaf zonder spitten heet ‘mulchen’. Geen idee waar dat woord vandaan komt. Sommigen spreken het uit als ‘mulgen’ met een harde g, puristen hebben het over ‘multsjen’. Mij maakt het niet uit. Waar het om gaat is dat het weinig werk is en veel oplevert. Veel mensen die met permacultuur of voedselbossen bezig zijn, werken veel met sheetmulch.

Hoe werkt sheetmulchen in de praktijk?

Bij sheetmulchen maak je meerdere lagen op de bodem die het onkruid onderdrukken, de bodem voeden en een mix bevatten van snelle en langzaam verterende voedingsstoffen. Zo kun je in 10 minuten een boom voor 3 tot 5 jaar van voeding voorzien. Er zijn allerlei varianten op het recept, en je kunt eenvoudig variëren met de organische stoffen die je voorhanden hebt of makkelijk kunt krijgen, maar de basis werkt als volgt:

1) Wil je nog aan de slag met mineralen, kalk enzo? Doe dat dan eerst, zodat dat alvast in de bodem komt. Ik heb bijvoorbeeld erg zure grond en heb een deel van de tuin daarom bestrooid met zeeschelpenkalk. Anderen willen misschien nog lavameel toevoegen.

2) Geef je plant even flink water. De mulch zal op termijn een mooie spons vormen die de plant ook in droge tijden langer van vocht voorziet, maar juist de eerste paar maanden kan de mulch juist wat water opnemen die anders bij de wortels zou komen.

3) Leg een paar flinke stukken karton rond je boom of struik. Ga uit van minimaal een meter rond de boom aan alle kanten. Bij struiken kan dat wat minder zijn. Zorg dat de stukken karton minimaal 30 centimeter overlappen want sommige planten kunnen een heel eind zonder licht tussen twee lagen karton door groeien. Sommige dozen hebben dikker karton dan anderen. Heb je dun karton, leg dan meer neer. Ik leg vaak twee stukken in de lengte (links/rechts) en twee de in breedte (achter/voor). Zorg dat de stam net vrij is. Die mag namelijk niet langdurig nat zijn in verband met schimmels. Karton met zwarte inkt is veilig. Karton met gekleurde inkt niet altijd. Je kunt ook uitgevouwen kranten gebruiken als je nog een geprinte krant ontvangt.

4) Leg een flinke laag snel verterende organische materialen op het karton. Herfstbladeren bijvoorbeeld. Of grasmaaisel, compost, mest, bladerig snoeiafval. Het liefst een mix. Een centimeter of 10 dik is prima. Minder kan ook, maar dan moet je later af en toe aanvullen.

5) Leg een laagje langzaam verterende organische materialen op de vorige laag. Denk aan ruwer snoeiafval, houtsnippers, stro enzo.

6) Check de eerste periode af en toe nog even de stam. Die moet net vrij zijn om schimmelvorming te voorkomen.

Je sheetmulch is nu klaar. Dat viel mee toch?

Wat gaat er nu gebeuren met de mulch rond je boom?

Het karton zal ongeveer een jaar duren om te verteren. Bij een dikke laag zelfs langer. Dus krijgen gras en andere planten minimaal een jaar geen licht en dus gaan ze dood. Het bodemleven zal dat gaan verteren en omzetten naar humus en voedingsstoffen. Bacteriën, schimmels en wormen zullen zich vermeerderen en de bodem luchtiger maken. Je plant krijgt langzaam minder concurrentie en meer voeding en zal wortelen en groeien.

Ondertussen is ook boven het karton van alles aan de hand. Schimmels, bacteriën en friemelbeestjes zijn daar ook druk met de afbraak van die laag organisch materiaal bezig. Sommige stoffen komen misschien al snel los en spoelen met het regenwater mee door het karton de bodem in. Andere stoffen doen daar jaren over.

Het karton zal vergaan en worden opgenomen in de bodem. Karton is immers ook maar gewoon hout. De laag organisch materiaal op het karton komt nu in contact met de grond en zal verder worden afgebroken en worden vermengd met de bodem. Dat proces kan jaren duren en zo jarenlang een gelijkmatige hoeveelheid voedingsstoffen vrijgeven aan de boden en jouw planten. De bodem verandert langzaam in een humusrijke, luchtige en voedingsrijke bosgrond.

Vervolgstappen

De nieuwe gezonde voedingsbodem is ook voor veel andere planten interessant. Je kunt nu drie dingen doen:

• Niks doen: Als je niks doet, zullen er in de mulch andere planten komen te groeien. Vooral opportunistische pioniers (die veel mensen ‘onkruid’ noemen) die met de wind komen aangewaaid. In de meeste gevallen niet gewenst.
• Mulch steeds aanvullen: Je kunt de mulchlaag steeds een beetje aanvullen om steeds de nieuwe generatie plantjes te onderdrukken en de voeding voor je boom aan te vullen. Dat kan een paar jaar werken, maar waarschijnlijk verlies je de strijd op termijn.
• Inplanten met gewenste planten: In de meeste gevallen is het slim om van bovenaf in te planten met gewenste planten (maak voorzichtig een precies groot genoeg gat en plant dwars door alle lagen van de mulch heen in de grond). Kies bijvoorbeeld planten met een penwortel (de appel bleef aan de oppervlakte, de penwortel concurreert dus nauwelijks). Of een mix van planten die verschillende niches vervult. Ik plant bij veel bomen een (Russische) smeerwortel. Die heeft diepe wortels waarmee mineralen omhoog worden gehaald die in het blad komen. Dat blad snij ik een paar keer per jaar van de plant en vult de mulch aan met mineralen. En in de tussentijd trekt de smeerwortel insecten zoals bijen aan. Maar je kunt ook denken aan bodembedekkers zoals aardbeien. Of stikstofbinders zoals olijfwilg die je boom voorzien van stikstof. Als jij er planten in zet, maken andere planten minder kans.

Sheetmulchen: minimale moeite, maximaal resultaat

Sheetmulchen is dus eenvoudig en meestal gratis. Meestal is het eenvoudig om aan grote stukken karton te komen. In de herfst kun je makkelijk aan bladafval komen. En in de meeste tuinen duikt wel snoeiafval op. Heb je het niet zelf, dan kun je het vaak wel bij mensen uit de buurt krijgen. Het mulchen zelf is nog geen 10 minuten werk per plant en geeft je plant zeker 3 jaar voeding. En de bodem die je hiermee creëert zal luchtig zijn, vol voeding zitten en water opnemen en opslaan als een spons.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.