Zeismaaien in de Appelhof in Winsum; mijn ervaring met de zeis
Zeismaaien of zeisen. Ik kende het alleen van de geschiedenisboeken en beschouwde het als een ouderwetse manier van grasmaaien van voor de doorbraak van de trekker. Maar zeismaaien is helemaal terug van weggeweest! Het is beter voor flora en fauna en wordt daarom door natuurbeschermers ingezet bij het landschapsbeheer. Om eens te ervaren hoe dat in de praktijk gaat, hielp ik het lokale zeis-team een ochtend mee. Met een zere rug, een voldaan gevoel en een stukje mooie natuur als resultaat.
Nog maar twee keer per jaar grasmaaien
Strak gemaaid gras is prachtig op een voetbalveld of een golfbaan. Maar op de meeste andere plekken is het veel leuker om een bloemenweide te hebben. Dat ziet er veel mooier uit, zorgt dat bijen en andere insecten voldoende nectar te eten hebben en biedt kikkers en andere dieren een schuilplaats. De truc is simpel: maai, afhankelijk van de grondsoort, slechts 2 a 3 keer per jaar het gras en voer het gemaaide gras af. Hiermee verschraal je de grond en daar zijn veel inheemse bloemen gek op. Door ze elk jaar op ongeveer hetzelfde moment te maaien, geef je een bepaalde categorie bloemen de ruimte om krachtiger te worden. Het eerste jaar is een investering, maar al in jaar twee word je beloond met veel bloemen en het jaar daarna nog meer.
In een tuin werkt het ook. Ik heb mijn gazon van amper 20 vierkante meter op dezelfde manier veranderd in een bloemenweide en hoef slechts twee keer per jaar gras te maaien. Gemeenten hebben de truc ook door en zijn de afgelopen decennia massaal overgestapt op een maaischema voor het bermbeheer waarin ze nog maar twee keer per jaar maaien en daarmee veel tijd en geld besparen en bloemen de ruimte geven om te groeien. Persoonlijk moet ik tegenwoordig altijd een beetje grinniken om buren die wekelijks met de grasmaaier in de weer zijn om een biljartlaken te maken waarop ze nooit zullen biljarten terwijl ik op mijn kont zit te genieten van een prachtige tuin vol bloemen en bijen.
Waarom grasmaaien met een zeis?
Maar daarom dan die zeis? Bovenstaand werkt prima met een gewone grasmaaier in je eigen tuin of zo’n gemeentemaaiertje. Maar het werkt nóg beter met een zeis. Eind mei als de eerste generatie lentebloemen is uitgebloeid staat de bloemenweide vol knoppen met zaden en verschuilen zich allerlei insecten tussen de planten. Vaak zijn de planten 60 tot 80 centimeter hoog. Als je dat met een zeis ommaait en twee dagen laat liggen voor je het wegharkt, hebben de insecten en kikkers de tijd om eruit te kruipen en vallen de zaden van de uitgebloeide bloemen uit de planten op de grond voor volgend jaar. Zeisen is dus beter voor flora en fauna.
De Appelhof in Winsum
Bij mij om de hoek in Winsum (Hoogeland, Groningen) is een hele oude fruitgaard, de Appelhof. Er staan appelbomen van verschillende oude halfstamfruitrassen zoals de appelsoorten Groninger Kroon, Bramley’s Seedling en de Schone van Boskoop, de peer Saint Remy en de Reine Victoriapruim. Sommigen schijnen 80 tot 100 jaar oud te zijn en die zijn erg teer. Als je daar met een trekker tussendoor gaat en per ongeluk een tak raakt, zal die direct afbreken. De bomen zijn niet bestand tegen groot materieel. Een groepje gedreven vrijwilligers heeft daarom de handschoen opgepakt om een deel van het natuurbeheer van de gemeente over te nemen en dat met de hand te doen. Twee keer per jaar maaien ze in een aantal weken de hele Appelhof, ongeveer een hectare, met de zeis. Eens per jaar helpen veel buurtbewoners met het snoeien van de bomen rondom de boomgaard.
Zelf maaien met een zeis: mijn ervaring
Meestal help ik eens per jaar als we met de hele buurt de bomen om de boomgaard snoeien. En ik had de zeisers ook al eens geholpen met het harken en naar de weg brengen van het gemaaide gras. Maar nu moest ik er ook aan geloven en ben ik zelf gaan zeisen. Het ziet er eenvoudig uit, dus dat kan ik vast ook in een handomdraai!
Maar zo’n zeis is nog een heel ingewikkeld ding. De twee handvatten moeten op precies de juiste hoogte, het mes moet in een hoek van 10 graden naar binnen staan en het mes moet onder de juiste hoek met de grond staan voor een perfecte lijn. We waren zeker een half uur met schroeven en steeksleutels in de weer voordat ik überhaupt kon beginnen met oefenen met de zeis zelf.
Het zeisen zelf gaat als volgt: je gaat stevig staan met je benen iets gespreid en houdt de zeis in beide handen stevig vast zodat het met precies evenwijdig aan de grond loopt. Vervolgens maak je vanuit de heupen een draai waardoor het mes naar links gaat en in een mooie vloeiende beweging een strookje gras afsnijdt en meeneemt naar links. Je zwiept terug terwijl je 10 centimeter naar voren stapt en zet de volgende zwieper in. Als het goed is maai je zo eenvoudig, soepel en gracieus een mooie strook gras af die links van je in een handig hoopje terecht komt.
Bij mij ging dat een klein beetje anders. Soms hakte ik per ongeluk in de grond, waarna de zeis bot werd en ik die moest slijpen. Soms chopte ik net te hoog of scheef, waardoor ik het gras plat drukte, waarna het extra lastig te maaien is. Soms probeerde ik een te grote haal in één keer, waardoor ik er niet doorheen kwam. Mijn coaches waarschuwden me al dat het even zou duren voordat ik ‘de slag te pakken’ zou krijgen, en dat was inderdaad waar. Maar na verloop van tijd heb ik toch een flink stuk kunnen maaien. Af en toe pakte ik een appel mee. Chop! En af en toe sprong er net op tijd een dikke kikker aan de kant.
Na afloop was ik moe en had ik nog twee dagen flinke rugpijn. Respect voor het vaste zeis-team dat dit twee keer per jaar meerdere weken op rij doet! Toch was het leuk om een keer te doen en zo een steentje bij te dragen aan het natuurbeheer in mijn buurt. Ik kan iedereen aanraden om ook eens te helpen bij een natuurwerkdag bij jou in de buurt!
Oeps, maaien jullie niet met klompen aan?
Ah, dáár ging het mis! ;-)
Leuk om te lezen Remi. We hebben er veel plezier in als zeisteam. Ook erg gezellig.
Dank Henk. Goed om te horen! Zoiets is ook belangrijk voor de sociale cohesie in de buurt. Mooi wat jullie doen!
Nu we twee jaar verder zijn en sommige bomen in de Appelhof ziek zijn raad ik jullie wel aan het maaisel niet meer af te voeren. Elke vrachtwagen vol gras die uit de Appelhof gaat is ook een vrachtwagen voeding voor de hongerige fruitbomen. Ik weet dat jullie willen verschralen om meer bloemen te krijgen. En dat werkt ook. Maar door te verschralen krijgen de appelbomen ook minder voeding. Als dat jaarlijks herhaalt wordt, worden de bomen zwakker en vatbaarder voor ziektes en plagen. Ik raad aan het maaisel als mulch rond de bomen te leggen (gespiegeld aan de kroon). Daarmee:
– onderdruk je de grassen rond de bomen, die grassen concurreren met de boom om voeding.
– voed je de wormen en andere bodemorganismen rond de bomen. Ze zullen zich vermeerderen en steeds sneller al het maaisel opnemen in de bodem
– geef je de fruitbomen voeding, waar ze het nodig hebben
– bouw je een hoger % biomassa op in de bodem, wat als spons werkt zodat de bodem veel langer vochtig blijft bij droge periodes
– bescherm je de bodem sowieso tegen uitdrogen omdat de bodem bedekt is.
– biedt je allerlei insecten een schuilplaats voor de winter
En niet onbelangrijk: Het scheelt jullie werk. Je hoeft alleen nog te zeisen en het maaisel steeds bij de dichtbijzijnste boom neer te leggen.
Kiezen jullie toch om verder te verschralen. Dan raad ik aan de elzen weg te halen. Elzen en klaver binden namelijk stikstof uit de lucht (met hulp van schimmels) en voeden dat met hun blad en via wortels aan de rest van de planten. Er zijn niet veel planten die dat kunnen, maar die elzen staan er omdat ze vroeger al doorhadden dat fruitbomen hongerig zijn en veel stikstof nodig hebben. Wil je verschralen, dan zou ik die weghalen. Maar ik denk dat de fruitbomen het dan nog moeilijker krijgen en je op termijn een mooie bloemenweide hebt zonder fruitbomen. Lastige afwegingen. Succes!