In 2011 schreef Karen Armstrong het boek Compassie, een cursus in 12 stappen op weg naar een wereld waarin op een meelevender manier wordt omgegaan met onze medemensen. Volgens haar levert dit niet alleen maar plezier op voor onszelf, maar is het mondiaal bezien noodzakelijk: dankzij de globalisering is de wereld en de mensen die er in wonen zo met elkaar verbonden, dat een ramp of een oorlog aan de andere kant van de wereld invloed heeft op ons. Het is goed om te leren hier op een effectievere manier mee om te gaan met oog voor de mening en gevoelens van anderen.
Heel toevallig ruimde ik een paar maanden geleden een stapel oude tijdschriften op en heel toevallig las ik in een van die tijdschriften een interview met Karen Armstrong naar aanleiding van haar toen (in 2011) nieuwe boek Compassie, een cursus in twaalf lessen waarmee je kunt leren met meer compassie samen te leven met je medemensen. Was het echt heel toevallig of juist niet, geen idee. In 2016 was mijn interesse meteen gewekt en ben ik het boek gaan lezen.
Er is vandaag slecht nieuws en goed nieuws. Het slechte nieuws is: we eten vandaag paardenvijgen. Het goede nieuws is: jullie mogen er zoveel van eten als jullie willen. Dit citaat uit een conference van Wim Sonneveld over de crisisjaren 30 van de vorige eeuw maakt één ding in ieder geval duidelijk: er was aan alles gebrek, behalve aan verse biologische mest. Logisch natuurlijk in een tijd dat er nog nauwelijks auto’s waren en alles nog met paard en wagen werd gedaan. Veel handelaren kwamen nog langs de deuren. Vreemd eigenlijk dat dat minder dan honderd jaar geleden is, maar een wereld van verschil.
Toegegeven, in de winter valt er niet zo veel te doen in een moestuin: te koud, te nat, te weinig zon. Wel is het mogelijk om het volgende tuinseizoen voor te bereiden. Je kunt alvast zaden kopen, je tuingereedschap eens aan een kritische blik onderwerpen en, als dat nodig is, schoonmaken, repareren of vervangen. Of je kunt een koude bak aanleggen!
Het is al weer november, volop herfst, de bladeren vallen, het is overdag nog een beetje zonnig, maar er is al kans op nachtvorst. De moestuin is nu leeg op wat verdwaalde boerenkool en prei na. Herfst en winter zijn geen seizoenen om uitgebreid in de moestuin bezig te gaan, maar betekent dat dan ook dat je tot maart tegen een kale, zwarte vlakte aan moet kijken, waar eens de boontjes welig tierden? Dat hoeft niet!
Altijd leuk om een product gratis te mogen uittesten. Ik was dus vol verwachting toen een grote pot met 200 gram biologische superfood ORAC botanico-mix spicy door de post werd gebracht.
Wat heel erg leuk is om aan de moestuin toe te voegen, is een fruitboompje of fruitstruik. Er is zo veel mogelijk: appels, peren, pruimen, aardbeien, allerlei soorten bessen. Bovendien zijn er tegenwoordig veel ‘vergeten’ rassen weer gewoon te koop.
Vraag mij van wie ik op tuingebied in al die jaren dat ik nu al tuinier het meest heb geleerd, dan zeg ik meteen: Romke van de Kaa. Er verschijnen jaarlijks tientallen boeken op tuingebied, hele boekenplanken in de openbare bibliotheek zijn er mee gevuld en daar zijn heel interessante boeken bij. Romke van de Kaa weet echter een enorme kennis van bloemen en planten te combineren met een geheel eigenzinnige manier van tuinieren onder het motto: niet moeilijk doen, een tuin heb je om van te genieten. Het is dan ook de enige schrijver die mij kan doen schaterlachen om zijn belevenissen in het groen.
De lekkerste asperges, die ik ooit gegeten heb, kreeg ik van mijn schoonzus. Zij woont in Noord-Brabant, waar asperges in kraampjes aan de weg worden verkocht. Piepend vers, want om te testen hoe vers asperges zijn, wrijf je ze tegen elkaar. Geeft dat een piepend geluid, dan zijn ze dus zo vers, als je ze eigenlijk wilt hebben. Heerlijk waren ze! De zandgrond in Noord-Brabant is zeer geschikt voor asperges, maar de zandgrond in Groningen, waar ik woon, zou ook wel eens hele lekkere asperges kunnen opleveren. Proberen dus! Maar waar vind je plantgoed voor asperges en wat is het eigenlijk; bollen, knollen, of… ja, wat eigenlijk?
Toegegeven, mijn eerste ervaring met een kas in de tuin was geen succes. Toen Jan en ik in 1982 ons eerste huis kochten, een boerderij op het Groninger platteland, stond er een door de vorige bewoner zelfgebouwde glazen tuinkas in de tuin. We vonden het prachtig; wat zouden we er geweldige aardbeien en tomaten in kweken. Niets kwam hier van uit. Nog voor het koopcontract getekend was, woei er een enorme storm en toen we voor het eerst onze nieuwe woning betrokken, lag de kas in duizend stukken door de tuin verspreid. Nog jaren later vonden we glasscherven in de grond!