In de winter hebben vogels extra moeite hun lichaam op temperatuur te houden. Ze kunnen wel 10% van hun gewicht kwijtraken in echt koude nachten. Vet eten helpt. Denk aan pinda’s, noten en zaden. Met een vetbol scoor je ‘s winters écht punten bij de gevederde vrienden uit de tuin. Maar helaas kleven er ook veel nadelen aan vetbollen. Zoals dode vogels en zwerfafval. Gelukkig kan het anders! In dit blog zetten we alternatieven voor de vetbol op een rijtje.

Waarom geen vetbol in plastic netje?

In veel winkels vind je vetbollen in van die plastic netjes. Hartstikke handig! Je kunt zo’n netje makkelijk ergens aan een spijker in je schutting of een tak aan een boom hangen. Meestal ontdekken de mezen, mussen en roodborsten de vetbol al na een paar uur en kun je genieten van wat extra vogels in je wintertuin. Je mag verwachten dat daar over nagedacht is. Maar helaas, dat valt tegen.

Soms raken vogels met een pootje verstrikt in de draden van de vetbol. Ze kunnen dan gewond raken of dood gaan van honger, dorst en uitputting. Er gaan foto’s rond van een koolmees die aan een pootje aan zo’n netje hangt. Ook schijnen meeuwen ze soms in zijn geheel, dus vetbol mét netje, in te slikken (hier een filmpje). En dan is er nog het raadsel van de verdwijnende netjes. Want op de een of andere manier tref je aan het eind van de winter altijd minder netjes aan dan dat je daarvoor aan vetbollen had opgehangen. Zelf kwam ik een keer zo’n netje midden op de heide in een natuurgebied tegen. Zo’n 2 kilometer van de bewoonde wereld!

Vetbollen in plastic netjes zijn dus een slecht idee. Maar hoe moet het dan wel? Hier een paar alternatieven voor de vetbol in een netje om vogels bij te voeren in de winter.

Vetbol in garde

Dit is even simpel als doeltreffend. Ga naar de kringloopwinkel en koop voor een kwartje een garde of gebruik de garde uit die te volle keukenlade. Je knipt de vetbol uit het netje en duwt die tussen de spijlen van de garde zodat die in de garde blijft zitten. Heb je een grote garde, dan kun je er soms ook twee of drie in drukken. Veel gardes hebben aan de steel een gat of haak waarmee je hem makkelijk kunt ophangen aan een tak, schroef of schutting. En klaar is kees!

Een speciale vetbolhouder voor je vetbol

Er zijn ook speciale vetbolhouders te koop. Er zijn spiralen, manden, rekjes en kooitjes. Sommigen zijn klein. In anderen kun je makkelijk 10 vetbollen kwijt. Sommigen hebben een extra kooitje eromheen waar alleen kleine vogels in kunnen. Zo kunnen mussen, mezen en roodborstjes zich voleten terwijl kraaien, eksters en spechten hongerig afdruipen. Zelf koos ik een vetbolhouder met dakje. Als het dan een paar dagen hard regent, spoelen je vetbollen minder uit.

Zelf een vetbol maken in de vorm die jij wilt

Je kunt ook eenvoudig zelf vetbollen maken. Je smelt wat kokosvet of frituurvet in een pannetje. Als het vloeibaar maar niet heet is, gooi je er zaden, meelwormen, of ander vogelvoer doorheen. Even roeren. En dan kun je het in een vorm gieten. Scoor bij de kringloop bijvoorbeeld wat oude theekopjes of gebruik die oude kopjes uit de erfenis van oma. Giet de vetbol-met-zaden-drab in de kopjes en wacht tot het stolt. Hang ze vervolgens aan het oor in tak in een boom en je hebt extra kunstzinnige en feestelijke vetbolkopjes!

Het kan ook met een siliconen bakvorm. In dat geval kun je het beste eerst een stuk touw in de vorm hangen en daar de warme vetbollen-drab overheen gieten. Als het gestold is, kun je je zelfgemaakte vetblok aan het touw ophangen!

Een vetblok in plaats van vetbol

In plaats van een vetbol, die je kunt ophangen, kun je natuurlijk ook een vetblok kopen. Daar zit hetzelfde in. Je kunt ze in allerlei soorten kopen, met insecten, zaden of wormen erin bijvoorbeeld. En er zijn natuurlijk weer speciale houders en huisjes voor vetblokken. Maar ze hoeven niet perse te hangen. Je kunt ze ook neerleggen op een boomstronk bijvoorbeeld. Al raad ik dat af als je katten hebt.

Hier ter illustratie een onscherpe foto van een Grote bonte specht die in onze tuin dagelijks even van de vetblokken komt smullen. Gemaakt met een cameraval die ik te dicht op het vetblok had gehangen.

Een (vogel)pindakaaspot in plaats van een vetbol

Pinda’s bestaan ongeveer voor de helft uit vet. Dus ook pinda’s zijn een welkom maaltje voor veel vogels in de winter. Je kunt ze aan een snoer rijgen (leuk met kinderen). Maar vaak ben je langer aan het rijgen dan de vogels nodig hebben om het op te eten. En dan zit je ook nog twee dagen met een zere duim. Wil je dat niet? Koop dan zo’n pot vogelpindakaas. Koop dus geen gewone pindakaas voor mensen, want daar zit zout en andere troep in en dat is slecht voor vogels. Ook vogelpindakaas bestaat in allerlei soorten (met zaden, insecten enz). Je kunt zo’n pot in een huisje ophangen. Maar op de zij neerleggen (tegen de regen) tussen twee stenen (tegen het wegrollen) op een tafel in de tuin werkt ook.

Alternatieven voor de vetbol in een netje

Je ziet, er zijn genoeg alternatieven voor de vetbol in een plastic netje. Dus vertel het verder en laten we samen stoppen met die stukken onnodig plastic om het vogelvoer!

Wil je nog meer doen voor de vogels in je tuin? Bouw dan zelf een vogelvoederhuisje. Eenvoudig en snel te maken. En ideaal voor zadenmixen.

Remi van Beekum

Permacultuur/voedselbos @ De Hommelgaard

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd.