Zelf bonen koken doe je zo: mijn ultieme stappenplan
Hoe plantaardiger ik ging eten, hoe meer bonen een belangrijk onderdeel werden van mijn menu. Bovendien bleek al snel dat bonen behoren tot de weinige groentes die mijn peuter (vrijwel) gegarandeerd met smaak naar binnen werkt. Maar met elke dag een blik bonen zag ik mijn berg afval ook groter worden. Tijd om te starten met het zelf koken van (droge) bonen: heel eenvoudig, maar ik weet zeker dat je wel wat tips kunt gebruiken. Anders wordt bonen koken alsnog een duur (en niet zo duurzaam) grapje.
Stap 0: Bonen zijn goed voor jou en onze planeet
Bonen leiden tot scheten en daarom eet je ze niet? Ik kan mij niet herinneren dat ik hier ooit last van heb gehad, maar als het al zo is dan wennen je darmen er echt snel genoeg aan. Ons gezin eet nu vrijwel elke dag bonen en we hebben nergens last van. Even doorzetten dus, want bonen zijn hartstikke gezond. Zeker als je weinig dierlijke producten eet. Dan kun je deze bron van eiwitten goed gebruiken. Maar daarnaast zijn bonen ook niet erg belastend voor het milieu. Een droge of schrale bodem kan ze weinig schelen. En ze schijnen zelf stikstof uit de lucht te halen waardoor ze zich als het ware zelf bemesten. Clever!
Stap 1: 500 gram droge bonen
De verpakking van een halve kilo lijkt wel de heilige graal op het gebied van bonen. Kikkererwten, witte bonen, zwarte bonen, kievitsbonen, limabonen, kapucijners: ze lijken wel altijd in een verpakking van 500 gram te zitten. Dat is dan ook mijn uitgangspunt voor dit artikel. Over de datum zijn gedroogde bonen ook nog prima te gebruiken, maar dan hebben ze mogelijk wel een langere kooktijd nodig. Oh, en biologisch heeft natuurlijk altijd de voorkeur. En als je ze ergens verpakkingsvrij kunt ‘tappen’: more power to you!
Stap 2: Weken verkort de kooktijd
Linzen en vast nog wel wat soorten uitgezonderd profiteren alle bonen van een nachtje weken in water. Volgens de verpakking van sommige bonen is korter weken voldoende, maar tegenwoordig kijk ik daar niet eens meer naar. Heb ik een nieuwe voorraad bonen van een bepaalde soort nodig, dan mik ik een zak leeg in een grote pan en zet ik ze onder water. Deksel erop en we kijken morgen wel weer verder.
Stap 3: Koken maar!
Dan kun je eindelijk beginnen met het echte koken. Afhankelijk van de methode die je gebruikt moet je hier een goed moment voor kiezen. Kook je zonder hooimadam (zie volgende stap in dit stappenplan), dan duurt koken tussen de 45 en 120 minuten. Check hiervoor de verpakking, hoewel het mijn ervaring is dat de aangegeven kooktijd nooit precies klopt. Giet het weekvocht weg en zet de bonen opnieuw onder water. Zout toevoegen is nergens voor nodig. Breng aan de kook, zet laag en wacht tot de bonen gaar zijn. Of gebruik dus zo’n mooie hooimadam!
Stap 4: Dat moet slimmer kunnen: de hooimadam
Toen ik net begon met bonen koken, kookte ik wat ik direct nodig had (in plaats van meteen 500 gram). De bonen moesten zo lang op het gasfornuis staan, dat ik mij hier al snel een beetje ellendig bij voelde. Ik spaar een conservenblik uit, maar zit wel enorm gas te verstoken. Dat moest toch slimmer kunnen? Gelukkig wel, want ik ontdekte de hooimadam, de moderne variant van de hooikist.
Een hooimadam is eigenlijk een theemuts voor het doorkoken van dingen die lang moeten koken. Heel vroeger (of waarschijnlijk nog niet eens zo heel lang geleden) gebruikten mensen een hooikist. In deze kist werd gekookt eten warm gehouden en/of kon het doorgaren. Een compacte oplossing die op dezelfde manier werkt is de hooimadam. Een ideale manier om gas te besparen bij het koken!
De basis is eenvoudig: breng de bonen aan de kook en laat even 5 minuten koken. Zet de pan daarna in de hooimadam en knoop dicht. Laat doorgaren in de hooimadam, in theorie ongeveer 33 procent langer dan de originele kooktijd. Bonen koken in de hooimadam bleek echter nog niet zo eenvoudig. Regelmatig had ik dat de bonen mij nog te hard waren, vooral de soorten die langer nodig hebben, zoals kikkererwten. Bonen die vragen om 120 minuten koken, kook ik daarom vlak voor het slapen gaan op en laat ik gerust de hele nacht in de hooimadam staan. Zachtere bonen, zoals zwarte bonen, redden het wel in anderhalf uur. Hierbij is het een kwestie van af en toe proeven en dan snel weer dichtknopen.
Stap 5: Checken en eventueel nog kort opnieuw koken
Check dus voordat je de bonen afgiet of je tevreden bent over hun mate van gaarheid. Dit is ook een kwestie van ervaring. Als je haast hebt, kun je de bonen nog even aan de kook brengen van wat extra garing. Even opnieuw koken doe ik ook als ik de bonen wel heeeeel erg lang in de hooimadam heb laten staan en van plan ben ze koud te verwerken (zoals in humus); dat voelt toch wat veiliger qua bacteriën en dergelijke.
Stap 6: Bewaren in de vriezer
En dan nu de tip van de eeuw (tenminste, voor mij was het een openbaring): bewaar de bonen in porties in de vriezer. Deze tip heb ik van Anna Jones, de schrijfster van het kookboek ‘A Modern Way To Cook’ (compleet vega). Zij bewaart de bonen echter vervolgens in plastic diepvrieszakjes. Zo win je niet veel, vind ik zelf. Ik kies daarom voor glazen bakjes: die van de IKEA zijn ideaal, omdat de kleinste, vierkante variant precies de inhoud van een standaard blik bonen kan bevatten. Dus giet ik de gekookte bonen af en verdeel ik ze over vijf van zulke fijne, glazen bakjes. Even verder laten afkoelen en dan de vriezer in (of de koelkast, als ik ze morgen nodig heb). Op deze manier heb ik als het ware vijf blikken bonen gemaakt voor een veel lagere prijs en met veel minder verpakkingsmateriaal. Voorwaarde is natuurlijk wel dat je een zeer zuinige vriezer hebt die je sowieso wel zou gebruiken.
Tegenwoordig zorg ik ervoor dat ik altijd een voorraad kikkererwten (bijvoorbeeld voor humus) en zwarte bonen (voor allerlei Mexicaanse gerechten) in de vriezer heb zitten. En soms heb ik dan even een voorraad van iets bijzonder, zoals nu kapucijners en binnenkort waarschijnlijk limabonen. Heel leuk om de verschillende soorten bonen zo op deze manier te leren kennen.
De voordelen van zelf bonen koken op een rijtje
- Vermindering van de berg aan afval (blik of glas)
- In het geval van het uitsparen van blik, spaar je meteen ook BPA uit; hoera!
- Een lagere ecologische voetafdruk, zowel vóór de kassa (minder transport bijvoorbeeld) als na de kassa (minder afval en een energiebesparing als je de hooimadam gebruikt)
- Ook fijn voor je portemonnee
Kook jij je bonen ook zelf? Heb je nog aanvullende tips? Ik hoor ze graag!
Hoi Cecile, geniale tips Ik gebruik mn bonen ook altijd op deze manier behalve dat ik ze niet vries. Maar ik heb een vraag.. wanneer ik droge bonen nkoos.. worden ze vcaak meliger dan bonen uit blik.. Ik snap dat uit blik \ze de perfecte gaarheid leveren.. maar heb je tips hoe ik dat krijg.. ongeacht de boonsoort ze worden altijd hetzelfde een beetje.. heel melig en minder lekker dan blikvorm.. Als ik ze korter kook zijn ze vaak net niet gaar.. en als ik ze langer kook dan worden ze meliger dan blik en ja Ik houd me aan de kooktijden op de verpakkingen.
Ik heb dat tot nu toe alleen nog maar gehad met witte bonen. Die werden heel papperig. Kikkererwten, kapucijners en zwarte bonen gaat eigenlijk altijd goed, dus ik weet het helaas niet.
Mooi artikel. Ook ik kook de bonen zo. Geen hooimadam maar een kleine kist waarin ik een oude slaapzak gebruik. Op de bodem nog een stapeltje kranten, pan erin, de pan toedekken met de rest van de slaapzak en klaar is het. Ik vind 5 minuten voorkoken wel wat kort. Doe het zelf altijd een kwartier. Nooit ongare bonen. Van meligheid geen last.
Ja, fijne methode hè? :D
Goede avond, ik heb zelf een hooizak gemaakt en de rode kool na tien minuten koken er in gezet, toen ze na drie uur er uitkwamen , afgegoten ,, klontje boter er bij en een minuut verwarmen, zalig!